است آن حضرت آنان را از غنائم بهره مند نكند. «1» بر اين اساس محل مأموريت را رها كرده به جمع آورى غنائم پرداختند. فرار گروه زيادى از آنان در مرحله دوم نبرد و تنها گذاردن پيامبر (ص) نشانه ديگرى از دنيا دوستى و سست عقيدتى آنان است.

و در مورد عامل دوم مى فرمايد:

(وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ اذْتَحُسُّونَهُمْ بِاذْنِهِ حَتَّى اذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِى الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما اريكُمْ ما تُحِبّونَ) «2»

خداوند وعده خودرا به شما (در برابر پيروزى بر دشمن) تحقق بخشيد. در آن هنگام (كه در آغاز جنگ) دشمنان را به فرمان او به قتل رسانديد تا اينكه سست شديد و (بر سر رها كردن سنگرها) در كار خود به نزاع پرداختيد و بعد از آنكه آنچه را دوست مى‌داشتيد (از پيروزى بر دشمن) به شما نشان داد، نا فرمانى كرديد.

علاوه بر اين، گروهى از مسلمانان پس از جنگ بدر و به شهادت رسيدن جمعى از سپاهيان پيوسته آرزوى شهادت مى‌كردند و مى‌گفتند: اى كاش اين افتخار نصيب ما مى‌شد. عده اى از اين افراد، دروغگو و متظاهر بودند. با پيش آمدن نبرد احد و شكست مسلمانان، مؤمنان راستين و عاشقان شهادت، در صحنه نبرد پايدارى كرده خالصانه جنگيدند اما مدعيان متظاهر، به محض رويا رويى با خطر از صحنه گريختند و حتى در انديشه پناهندگى به ابوسفيان بر آمدند. قرآن در اين زمينه مى‌فرمايد:

(وَلَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّونَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ انْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأيْتُمُوهُ وَ انْتُمْ تَنْظُرُونَ) «3»

و شما مرگ (و شهادت در راه خدا) را پيش از آنكه با آن رو به رو شويد، آرزو مى‌كرديد، سپس آن را با چشم خود ديديد در حالى كه به آن نگاه مى‌كرديد (و حاضر نبوديد به آن تن در دهيد).

جنگ احد در هردو مرحله: فراز نخستين و نشيب پايانى اش آيينه تمام نمايى بود كه چهره واقعى سپاهيان اسلام و درجات ايمان و ميزان پايدارى ايشان در راه حق و حمايت‌

---------------

(1) - آيه 161 از سورۀ آل عمران در پاسخ به اين پندار غلط آنان فرود آمد

(2) - آل عمران، آيه 152

(3) - همان، آيه 143