حكومت اسلامى را بر اندازد، اما شكست قريش در اين نبرد، عربهاى اطراف مدينه را مطمئن ساخت كه از آنان كارى ساخته نيست. در نتيجه، شوكت قريش در نزد مردم از ميان رفت و ديگر كسى روى آنان حساب نمى كرد و به پيروزى آنان اميدوار نبود. در عوض، آوازه مسلمانان در ميان قبايل عرب پيچيد و همه جا صحبت از نيرو و اقتدار آنان و نيز از قدرت و مقام والاى حضرت محمد (ص) بود. «1»

گزارشهاى تاريخى بيانگر آن است كه در دوسال پس از جنگ احزاب تعداد كسانى كه به اسلام گرويدند، دو برابر تعداد كسانى بود كه تا آن زمان ايمان آورده بودند. «2» سران قبايل به مدينه مى‌آمدند، اسلام مى‌آوردند و به عنوان مبلغ اسلام نزد خويشاوندان خود مى‌رفتند.

با فزونى گرفتن تعداد مسلمانان بر قدرت آنان افزوده شد و تعداد زيادى از افراد نو مسلمان در فتح مكه شركت جستند. «3»

بهبود وضع اقتصادى‌

پس از جنگ احزاب وضع اقتصادى مسلمانان روبه بهبودى نهاد. غنيمتهايى كه از اين جنگ و جنگهاى موفقيت آميز بعد از آن به دست آمد؛ به زندگى اقتصادى مسلمانان رونق بخشيد: جنگها و صورت اموالى كه نصيب مسلمانان شد از اين قرار است:

1- جنگ خندق- اموالى كه در اين نبرد به دست مسلمانان افتاد، از آن قبيله اى به نام غطفان بود كه با قريش همراه بودند. اين قبيله وقتى از فرار قريش آگاه شد. تمام اموالى را كه با خود داشت به جا نهاد و گريخت و تمامى اين مالها به غنيمت مسلمانان در آمد. «4»

2- غزوه بنى قريظه- در اين جنگ اموال فراوانى به دست مسلمانان افتاد؛ از جمله 1500 شمشير، هزار نيزه و پانصد زره از انواع گوناگون و همچنين تعداد چهار هزار گوسفند. «5»

3- نبرد خيبر- از اين نبرد كه عليه يهوديان ساكن خيبر انجام شد اموال و نيز ابزار

--------------

(1) - حياة محمد (ص)، محمد حسنين هيكل، مطبعه مصر، قاهره، ص 324

(2) - طبقات ابن سعد، ج 1، ص 307

(3) - سيرۀ ابن هشام، ج 3، ص 309

(4) - محمد رسول الله، ص 234

(5) - روضة الصفا، ج 2، ص 362