و محمد (ص) نيست مگر پيامبرى از جانب خدا كه پيش از او نيز پيغمبرانى بودند و در گذشتند، اگر او نيز به مرگ يا شهادت در گذشت بازشما به دين جاهليت خود رجوع خواهيد كرد؟!

از اين‌رو، ضرورت داشت كه پيامبر (ص) جانشينش را خود تعيين كند تا مطمئن باشد كه مسير آينده جامعه اسلامى همان راهى است كه او خود درپيش داشت.

اهتمام رسول خدا (ص) به تعيين جانشين‌

بارها اتفاق مى‌افتاد كه رسول خدا (ص) بنابه ضرورتى مدينه را ترك مى‌كرد. آن حضرت براى انجام امور دينى و سياسى، فردى را تعيين مى‌كرد تا در غيابش عهده‌دار آنها باشد. اين كار ويژه يك يا دو مورد نيست. براى نمونه به نقل چند مورد آن بسنده مى‌كنيم.

وقتى رسول خدا (ص) عازم جنگ بدر شد، شخصى به نام عبدالله‌بن‌ام مكتوم را به جانشينى خود در نماز و شخصى به نام ابولبابه را به جانشينى در امور اجتماعى و سياسى مدينه منصوب كرد «1».

هنگامى كه آن حضرت عازم غزوه ذات الرقاع بود، ابوذر غفارى را به عنوان جانشين خود در شهر مدينه برگزيد.

«سِباع‌بن عُرفُطَ غفارى» يا به روايتى ديگر «ابن‌ام‌مكتوم» جانشين رسول خدا (ص) هنگام عزيمت ايشان به غزوه دومة الجندل بود «2».

در غزوه بنى‌لحيان كه به منظور سركوب عاملان واقعه رجيع كه تعدادى از قاريان قرآن در آن به شهادت رسيدند صورت گرفت، آن حضرت عبدالله‌بن‌ام مكتوم را به عنوان جانشين خود در مدينه تعيين كرد «3».

رسول خدا (ص) وقتى در سال ششم ه- عازم مكه شد و به صلح حديبيّه انجاميد، نميلة بن عبدالله ليثى (يا عبد الله بن‌ام مكتوم) را در مدينه جانشين گذاشت «4».

----------------

(1) - تاريخ زندگانى پيامبر اسلام (ص)، ص 253-254

(2) - همان، ص 348

(3) - همان، ص 429

(4) - همان، ص 458