(وَاعْلَموُا انَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَئْىٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسوُلِ وَ لِذِى الْقُرْبى‌ وَ الْيَتمى‌ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ انْ كُنْتُمْ امَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما انْزَلْنا عَلىَ عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَومَ التَقىَ الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَىْ‌ءٍ قَديرٌ) «1»

و اى مؤمنان! بدانيد كه هر چه به شما غنيمت و فايده رسد، يك پنجم آن خاص خدا و رسول و خويشان او و يتيمان و فقيران و در راه سفرماندگان است، اگر به خدا و به آنچه بر بنده ما در روز فرقان، روزى كه دو سپاه (كفر و اسلام) روبه‌رو شدند نازل كرديم، ايمان داريد و خداوند بر هر كارى تواناست.

اموالى كه از اين راهها به دست مى‌آمد در اختيار رسول خدا (ص) قرار مى‌گرفت تا با فقر مبارزه كند، لوازم و تجهيزات جنگى فراهم آورد و بطور كلى در هر راهى كه مصالح جامعه اسلامى اقتضا مى‌كرد به مصرف برساند.

فراگيرشدن حكومت‌

پيش از فتح مكه، كار گسترش اسلام به كندى پيش مى‌رفت، زيرا مخالفان اسلام گمان مى‌كردند كه مى‌توانند اين دين مبين را نابود كنند. آنان به اين مقصود جنگهاى چندى عليه حكومت اسلامى به راه انداختند، اما اين اقدامات به آنان سودى نبخشيد. تا سال هشتم هجرى پس از توطئه‌ها عليه جامعه نوپاى اسلامى، قبايل اطراف مدينه سركوب شدند. يهوديان ساكن و اطراف اين شهر پس از زدو خوردهاى متعدد از پاى درآمدند و شرّشان از سر مسلمانان كوتاه شد، ليكن پايگاه اصلى مشركان يعنى مكّه، در حال ادامه فعاليت بود و رسول خدا (ص) بايد آن را تسخير مى‌كرد.

زمينه اين كار زمانى فراهم شد كه مشركان مكه برخلاف توافقى كه در حديبيّه انجام شد، يكى از قبايل همپيمان با مسلمانان را مورد حمله و قتل و غارت قرار دادند، اما دريافتند كه خطاى بزرگى مرتكب شده‌اند و به فكر چاره‌جويى افتادند. ابوسفيان به منظور تأييد پيمان حديبيّه رهسپار مدينه شد. وى ابتدا به خانه دخترش كه همسر رسول

---------------

(1) - انفال، آِیه41