بدين ترتيب، وجود يهوديان و منافقان در مدينه، آتش زير خاكستر بود و هر آن ممكن بود جنگ داخلى به راه افتد؛ حتى در يك مورد، در آستانه جنگ نيز قرار گرفتند. دليلش هم اين بود كه مشركان مكّه نامه‌اى به سران منافقان نوشته از آنان خواستند كه پيامبر (ص) را از شهر خود اخراج كنند؛ وگرنه بايد منتظر از راه رسيدن لشكر جرّار مكه باشند. منافقان از اين تهديد بيمناك شدند و به عزم جنگ با مسلمانان گرد آمدند. وقتى اين خبر به گوش رسول خدا (ص) رسيد با گروهى از يارانش نزد آنان رفت و آنها را از اين كار بازداشت. آن حضرت يادآور شد كه به راه انداختن جنگ داخلى زيانش بمراتب بيش از آن چيزى است كه احتمالش از سوى لشكريان مكه مى‌رود و آنها نبايد با دست خود موجبات نابودى خويش را فراهم سازند. [1]

با وجود چنين اوضاعى رسول خدا (ص) شهر مدينه را آرام نگاه داشت. آن حضرت بناى كار را بر مدارا نهاد. علاوه بر ملاحظه‌هاى سياسى، آن بزرگوار، پيامبر رحمت بود و لطف او حتى شامل دشمنان هم مى‌شد، اما مخالفان، بويژه يهوديان، اين حقيقت را باور نداشتند و از رفق و مداراى اسلام سوء استفاده كردند. اينان به نتايج ناخوشايند و زيانبارى هم رسيدند كه در درسهاى آينده بدان اشاره خواهيم كرد.

لزوم آمادگى دفاعى‌

حكومت نوپاى اسلامى در معرض تهديد دشمنان گوناگونى قرار داشت كه علاوه بر حضور يهوديان در مدينه و امكان توطئه‌چينى آنان، مشركان مكه بزرگترين آنها به شمار مى‌رفتند. براى اشراف قريش مثل روز روشن بود كه رسول گرامى اسلام پس از تثبيت موقعيت خود در مدينه قبايل اطراف را زير سلطه حكومت اسلامى درخواهد آورد و اوضاع حجاز را تغيير خواهد داد. بنابراين مطمئن نبودند كه با مهاجرت پيامبر (ص) به مدينه، دوران خصومت پايان يافته باشد.

حضور پيامبر (ص) در مدينه موقعيت اقتصادى و دينى مكه را نيز تضعيف كرد. مردم‌

[1] - الصحيح من سيرة النّبى الاعظم، ج 3، ص 159