بودند، به آسانى بين يمن، كشورهاى حوزه مديترانه و مصر تجارت مى‌كردند. اين امنيت به گونه‌اى بود كه مى‌توانستند كاروانهاى بسيار بزرگ را تنها با تعداد اندكى محافظ كه آنها هم بيشتر كار خدماتى مى‌كردند، از ميان صحراهاى پرخطر عبور دهند. «1»

اين مانورها به قريش مى‌فهماند كه از اين پس راههاى تجارى امن نيست و ادامه زندگى اقتصادى آنان با دشوارى همراه است. شايد به فكر فروروند و در صدد جستن راهى معقول كه همانا پذيرش اسلام است، برآيند. از سوى ديگر مسلمانان در اين سريه‌ها قصد درگيرى و مصادره اموال را نداشتند، چرا كه با توجه به عدم ثبات كامل اوضاع مدينه شايد حمله متقابل مشركان به نفع آنها تمام نمى‌شد. «2»

آزمايش مؤمنان:

شركت مسلمانان در عمليّات محدود قبل از جنگ بدر، ميدان آزمايشى بود كه كارآيى نظامى آنان را نشان مى‌داد. اين پيكارها زمينه‌اى فراهم آورد تا لياقتهاى نظامى افراد بروز كند و درجه وفادارى و اعتقاد آنان به اسلام روشن شود. با اين كارهاى كوچك بود كه رسول خدا (ص) مردان را كارآزموده كرد و از آنها عناصرى نيرومند ساخت.

آشنايى مهاجران با جغرافياى مدينه:

مسلمانان پيش از هجرت، آشنايى اجمالى باجغرافياى مدينه و اطرافش داشتند، اما اين آشنايى كافى نبود. لازم بود تا مسلمانان راهها، كوهها، چاهها، آباديها، مسكن دقيق قبايل اطراف و باراندازهاى كاروانهاى قريش را از نزديك تجربه كنند. اين اطلاعات در عمليات نظامى براى مسلمانان بسيار سودمند بود.

اوضاع ايران پس از پيروزى انقلاب اسلامى‌

در دوران انقلاب اسلامى ايران نيز مى‌توان همانند روزگار پيامبر خدا (ص) سه گروه را مشاهده كرد: گروه اول قاطبه ملت ايران بود كه از انقلاب طرفدارى مى‌كرد. البته در ميان اين گروه بيشمارى پيشتاز بودند، مانند روحانيون و دانشجويان. گروه دوم احزاب و جمعيتهايى بودند كه به انقلاب اسلامى اعتماد عميق نداشتند، ولى در جريان انقلاب‌

----------------

(1) - براى اطلاع بيشتر ر. ك. الصحيح من سيرة‌النبى الاعظم، ج 1، ص 157-158.

(2) - همان