علوم در دوره جاهليّت‌

دايره علوم عرب در دوره جاهليت بسيار محدود بود و به موضوعات زندگى صحرانشينى خلاصه مى‌شد. تاريخ از كتاب و كتابخانه و مركز آموزشى در روزگار جاهليت جز چند محل كه در بعضى از ايام سال مركز اجتماع شاعران قبايل و ارائه اشعار آنان بود، چيزى گزارش نكرده است. [1] حافظه مهمترين و مورد اعتمادترين گنجينه علوم آنها بود. علوم رايج آن دوره عبارت بود از: نجوم، طب، پيشگويى، قيافه شناسى و اثرشناسى.

نجوم به وسيله كلدانيهاى مهاجر دربين اعراب رسوخ كرد و عربها كلدانيها را «صائبه» مى‌ناميدند. كه در سرزمينهاى عرب فراوان بودند. بسيارى از اصطلاحات نجومى رايج درميان عرب ريشه كلدانى دارند، مثل مريّخ (عربى) كه معادل مرداخ كلدانى است چه از نظر لفظ و چه از نظر معنا. عربها با بسيارى از ثوابت و سيارات و صورتهاى فلكى آشنايى داشتند. بيشترين كاربرد اين علم در سفرها و شناخت راهها در صحراهاى بى علامت و نشان عربستان بود. آنها كه در زمين علامتى براى يافتن راهها نداشتند، به آسمان نگريسته از ستارگان كمك مى‌گرفتند. وقتى مى‌خواستند جايى را نشان بدهند ستارگان در شب و حركت سايه در روز، دو نشانه اساسى بود كه مسافران را بدان وسيله راهنمايى مى‌كردند. [2]

منشاء علم طب درميان عرب همانندعلم نجوم كلدانيها بودند. علم طب با خرافه آميخته بود، زيرا اوّلين طبيبان كاهنان بودند. اينان يكى از علل امراض را ارواح خبيثه مى‌دانستند و درهنگام معالجه مريض سعى مى‌كردند تا آن را از روح وى خارج كنند.

معالجه امراض با داروهاى ساده و طبيعى نيز رايج بود. پس از آشنايى عربها با مراكز علمى درايران و روم علم طب نيز از حالت سادگى درآمد وجنبه علمى بيشترى پيدا كرد

[1] تاريخ الجاهليه ، ص 161.

[2] تاريخ تمدن اسلامى ، ج 4، ص 12 ـ 15.