2. ارث‌

ارث و وِراثت به معناى هر چيزى كه از مرده به بازماندگانش منتقل شود؛ انتقال قهرى و بدون معامله فراورده كسى است به غير و دارايى مرده را صاحب شدن و به همين جهت، مالى را كه از ميت به وارثش منتقل مى‌شود، ميراث و تراث گويند. [1]

احكام ارث را در محورهاى زير پى مى‌گيريم.

الف. موجبات ارث‌

وراثت به طور كلى از دو طريق: «نسب» و «سبب» صورت مى‌گيرد.

منشأ نسب، توليد مثل است. وقتى از زن و شوهرى فرزندى به وجود مى‌آيد، آن مرد و زن، پدر و مادر كودك مى‌شوند و پدر و پدر بزرگ و مادر و مادر بزرگ آن زن و شوهر به ترتيب اجداد و جدّه‌هاى كودك هستند و ساير فرزندان زن و شوهر، برادران و خواهران كودك مى‌گردند و برادران و خواهران پدر، عموها و عمّه‌هاى وى و برادران و خواهران مادر، داييها و خاله‌هاى او خواهند بود، همچنين فرزندان آنها با يكديگر رابطه نسبى دارند. [2]

افرادى كه به واسطه نسب و خويشاوندى از يكديگر ارث مى‌برند، به سه طبقه تقسيم شده‌اند:

طبقه اول: پدر و مادر و فرزندان، هر چه پايين‌تر بروند؛ يعنى اگر پسر و دختر نباشند اولاد آنها، اگر اولاد پسر و دختر نباشند اولادِ آنها و همچنين هر چه پايين‌تر بروند جاى پسر و دختر مى‌نشينند و تا يك نفر از اين دسته هست دسته دوم ارث نمى‌برند.

طبقه دوم: پدر بزرگ و پدر او، مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا بروند و برادرها و خواهرها و اولاد آنها هر چه پايين‌تر بروند؛ يعنى اگر برادر و خواهر زنده نباشند اولادِ آنها، و اگر اولادِ آنها نباشند اولادِ اولاد، و همچنين هر چه پايين‌تر بروند جاى برادر و خواهر هستند و تا يك نفر از اين دسته هست، دسته سوم ارث نمى‌برند.

طبقه سوم: عموها و عمّه‌ها و داييها و خاله‌ها هر چه بالا بروند و اولاد آنها هر چه پايين بروند، يعنى اگر عمو، دايى، خاله و عمّه نباشند وارث، اولاد آنها هستند و اگر اولاد نداشته باشند اولادِ اولاد و همچنين .... [3]

1. نثر طوبِی، واژة ورث.

2. رسالة نوِین، ج 3، ص 267.

3. ر.ک: توضِیح المسائل، مسئلة 2728.