ج. مصرف، در شأن او نباشد. براى مثال، كسى كه درآمدش، تنها به مقدار قوت خود و خانواده‌اش است، پا از گليم خود درازتر كرده، خودش را به زحمت اندازد و چيزى را به بيش از آن مقدارى كه شايسته‌اش است بخرد. امام على 7 مى‌فرمايد:

براى اسراف كننده، سه نشانه است: چيزى مى‌خورد كه براى او [و در شأن او] نيست، چيزى خريدارى مى‌كند كه براى او نيست و لباسى مى‌پوشد كه شايسته او نيست. [1]

با اين توضيح، علاوه بر مفهوم اسراف، روشن شد كه ميانه‌روى در مصرف، عبارت است از بهره‌گيرى از امكانات زندگى به گونه‌اى كه به تلف كردن و هدر دادن مال نينجامد و زايد بر نياز و شأن نباشد.

امام خمينى (ره) در پاسخ اين پرسش: زياده روى در مصرف آب و برق در صورتى كه موجب كمبودهايى در سطح عمومى شود چه حكمى دارد؟ فرمود:

زياده‌روى به نحو غير متعارف، حرام است و چنانچه موجب اتلاف و ضرر باشد موجب ضمان است. [2]

مقام معظم رهبرى در پاسخ اين پرسش: آيا اين سخن صحيح است كه گفته مى‌شود استفاده از نيروى برق براى روشنايى بيشتر از مقدار نياز، اسراف محسوب نمى‌شود؟ فرمود:

شكى نيست كه استفاده و مصرف هر چيز، حتى نيروى برق و نور چراغ، بيشتر از مقدار نياز، اسراف محسوب مى‌شود. آنچه صحيح است سخن منقول از رسول اللّه 6 است كه مى‌فرمايد: «لا سَرَفَ فى خَيْرٍ»؛ در كار خير، اسراف وجود ندارد. [3]

4. قناعت و صرفه جويى‌

زنِ نمونه به آنچه دارد خشنود است؛ براى رسيدن به آنچه ندارد، حرص و طمع نمى‌ورزد؛ به زندگى ديگران چشم نمى‌دوزد و گرفتار چشم و هم‌چشمى نمى‌شود؛ در مخارج زندگى حد و اندازه و حساب و كتاب دارد؛ دورانديش و آينده نگر و اهل پس انداز است.

امام على 7 مى‌فرمايد:

گواراترين زندگى، متعلق به كسى است كه به آنچه خدايش داده، راضى باشد. [4]

[1] بحار الانوار، ج 75، ص 303.

[2] استفتاءات، ج 2، ص 621 ـ 622، س 23.

[3] رسالة اجوبة الاستفتاءات، ص 328، س 1469.

[4] شرح غرر الحکم، ج 2، ص 491.