تبصره 1. چهارده جزء از حيوانات حلال گوشت نيز حرام است كه عبارتند از: خون، سرگين، سپرز، آلت تناسلى نر و ماده، دنبلان، مثانه، كيسه صفرا، نخاع، دشول، زهدان، پى گردن، غده هيپوفيز (كه به‌شكل نخود در مغز كلّه وجود دارد) و مردمك چشم. [1]

تبصره 2. خوردن گوشت اسب، قاطر و الاغ، مكروه است. [2]

تبصره 3. حيوانات مسخ‌شده همچون فيل، ميمون، خرس و غيره نيز حرام است، همين‌طور خرگوش.

حيوانى كه مفعول انسان واقع شده است، مصرف گوشت و پشم، مو و فرآورده‌هاى لبنى آن حرام است. [3]

3/ 1- پرندگان: الف. حلال: پرندگانى كه به حليت آنها تصريح شده است مانند:

انواع كبوتران، انواع مرغ خانگى، انواع گنجشك‌ها، و از ميان پرندگانى كه به حليت و حرمت آنها تصريح نشده است، انواع پرندگانى كه هنگام پرواز، بال‌هاى خود را بيش‌تر حركت مى‌دهند و انواع پرندگانى كه داراى چينه‌دان هستند، انواع پرندگانى كه داراى سنگدان هستند، انواع پرندگانى كه داراى خار عقب پا هستند حلال مى‌باشند.

ب. مكروه: هدهد، پرستو، صرد و صوام. [4]

ج. حرام: خفّاش، طاووس، باز، قوش، عقاب، شاهين، قرقى، لاشخور، كركس، كلاغ، هر پرنده‌اى كه هنگام پرواز بالهاى خود را كم‌تر حركت دهد و بيش‌تر نگاه دارد و پرندگانى كه سنگدان، چينه‌دان و خار عقب پا را ندارند. [5]

يادآورى 1. خوردن گوشت حلال به‌شكل پخته و خام جايز است و خوردن گوشت خام- پيش از آنكه آن را در برابر خورشيد يا آتش قرار دهند يا نمك سودكرده در سايه بخشكانند- مكروه است. [6]

[1] همان، ص 161، مسألة 27 و رسالة نوِین، ج 3، ص 179.

[2] همان، ص 156، مسألة 5.

[3] همان، ص 156 ـ 160، مسألة 5 و 22.

[4] صُرَد، ِیا ورکاک، مرغِی است که گنجشک شکار مِی‌کند، صوام نِیز پرنده‌اِی است خاکِی‌رنگ با گردن دراز که بِیشتر در خرمابن آشِیانه مِی‌سازد. (فرهنگ دهخدا)

[5] همان، ص 156 ـ 157، مسألة 6 و 8 و رسالة نوِین، ج 3، ص 179.

[6] همان، ص 162، مسألة 31.