به امر به معروف و نهى از منكر ضرر قابل توجهى متوجه خود او شود، انجام آن واجب نيست.

سؤال 2- اگر كاركنان ادارات و مؤسسات در محل كار خود ارتكاب تخلفات ادارى و شرعى را توسط مسؤولين مافوق مشاهده كنند، چه وظيفه‌اى دارند؟ اگر كارمندى خوف داشته باشد كه در صورت مبادرت به نهى از منكر ضررى از طرف مسؤولين بالاتر متوجه او شود، آيا تكليف از او ساقط مى‌شود؟

جواب- اگر شرايط امر به معروف و نهى از منكر وجود داشته باشد، بايد امر به معروف و نهى از منكر كنند، در غير اين صورت تكليفى در آن مورد ندارند، همچنين با وجود خوف از ضرر هم تكليف از آنان ساقط مى‌شود، اين حكم در مواردى است كه حكومت اسلامى حاكم نباشد، ولى با وجود حكومت اسلامى كه اهتمام به اجراى اين فريضه الهى دارد، بر كسى كه قادر به امر به معروف و نهى از منكر نيست، واجب است نهادهاى مربوطه را كه از طرف حكومت براى اين كار اختصاص يافته‌اند، مطلع نمايد و تا كنده شدن ريشه‌هاى فاسد كه فسادآور هم هستند، موضوع را پيگيرى كند. [1]

مرز امر به معروف و نهى از منكر

معروف و منكر- همان طور كه گذشت- گاهى از امور بزرگ و مهم و زمانى نيز از امور كم اهميت و فردى است. براى برپايى معروف‌هاى مهم و ريشه‌كنى منكرات بزرگ، بايد از جان، مال و آبرو هم گذشت. ولى در امور كم اهميت چنين نيست. بر اين اساس شرط «نبودن مفسده» و ديگر شرايط امر و نهى مربوط به قسم دوم است. چنان كه بعضى از فقهاى بزرگ نيز به اين نكته اشاره كرده‌اند.

مرحوم محمد جواد مغنيه، ذيل شرط چهارم امر و نهى مى‌نويسد:

شايسته است اشاره كنيم به اين‌كه اين شرط تنها به مخالفت «فروع دين»^ اختصاص دارد. اما

[1] رسالة اجوبة الاستفتائات، ص 237.

^- منظور از آن، امورِی است که جنبة فردِی دارد و انجام ِیا ترک آن اثر مستقِیمِی بر کِیان اسلام و حوزة اسلامِی ندارد.