در صورتى كه بر «دين و اصول آن» خوف (ضرر) باشد، در اين صورت، جهاد و صرف جان و مال واجب است. [1]

مرحوم آيةالله حكيم نيز در پاسخ اين استفتا كه: «در رساله عمليه شما، در باب امر به معروف و نهى از منكر آمده است كه امر به معروف و نهى از منكر، بايد مستلزم ضررى به جان يا آبرو و مال نباشد. در حالى كه در تاريخ اسلام، مؤمنان صالحى، اين فريضه را انجام دادند و در اين راه مصائب و سختى‌هاى فراوان، متحمل شدند، آيا اين عمل آنان، عمل صحيحى نبوده است؟» مى‌فرمايد:

شرايطى كه براى امر به معروف و نهى از منكر بيان نموده‌ايم و فقها رضوان الله عليهم، ذكر كرده‌اند، شرايطى است كه براى نهى از منكرات متعارف، بيان شده است، مثل ترك نماز، يا شرب خمر، يا تجاوز به اموال مردم و امثال اين‌ها، [يعنى‌] امورى كه با اساس دين سر و كار ندارد و كيان اسلام را به خطر نمى‌اندازد؛ اما منكراتى كه وقوع آن‌ها اساس دين را متزلزل مى‌كند، دفع آن امور واجب است و فداكارى در راه محافظت اساس دين و كيان اسلام به مال و جان، واجب است. چنان‌كه براى حفظ كيان اسلام در بسيارى از اعصار و بلاد، جهاد واجب بوده و مى‌باشد و آن عملى كه اين مؤمنان انجام داده‌اند و ضربه‌هايى كه در اين راه به آنان وارد شده، از اين نوع دوم بوده است. [2]

بنابراين، امر به معروف در موضوعات كم اهميت، مرز مشخصى دارد و آن عبارت از مفسده نداشتن و خالى بودن از ضرر است. به عنوان مثال، اگر كسى كوچه را كثيف كرده باشد، بايد او را امر و نهى كرد، ولى شايسته نيست كه انسان در اين گونه موارد پافشارى كند و جان، مال و آبروى خود را در معرض خطر قرار دهد.

اما امر و نهى در موضوعات ارزشمند و مورد اهتمام شارع مقدس، مرز نمى‌شناسد و هيچ امر محترمى نمى‌تواند با آن برابرى كند و جلو امر و نهى را بگيرد.

اسلامِی ندارد.

[1] فقه الامام جعفر الصادق، محمدجواد مغنِیه، ج 2، ص 284.

[2] فقه سِیاسِی اسلام، محمد صالح الظالمِی، ترجمة رضا رجب زاده، ص 108.