احكام امر و نهى در امور متعارف‌

با توجه به توضيحات ياد شده، مسائل زير به امر و نهى در اين‌گونه موضوعات مربوط مى‌شود:

1- اگر ناهى بداند يا گمان كند كه نهى او سبب وارد شدن ضرر جانى، مالى يا آبرويى- هر چند در آينده- خواهد شد، تكليف از او ساقط است. [1]

2- چنانچه بر جان يا آبروى خود يا مؤمنان بترسد، نهى كردنش حرام است، در صورتى هم كه بر اموال قابل توجه مؤمنان بترسد، نهى كردن حرام است. [2]

3- اگر بر پا داشتن واجب ياجلوگيرى از منكر بر صرف مال قابل توجه متوقّف باشد، هزينه كردنش واجب نيست، ليكن چنان‌چه در حرج و مشقّت واقع نشود، خوب است كه آن را هزينه كند، ولى اگر مورد امر و نهى از مسائلى است كه در اسلام، اهميت زيادى دارد، خرج كردن چنين مالى واجب است. [3]

احكام امر و نهى در امور مهم‌

1- اگر معروف يا منكر از امورى باشد كه شارع اقدس به آن اهميت مى‌دهد مانند حفظ جان گروهى از مسلمانان و هتك حرمت نواميس آن‌ها، يا از بين بردن آثار اسلام و محو دليل (حقانيت) اسلام، به طورى كه موجب گمراهى مسلمانان گردد يا از بين بردن بعضى از شعائر اسلام مانند بيت‌الله الحرام به طورى كه آثار و محل آن محو شود و مانند اين‌ها، بايد ملاحظه مهمتر بودن را نمايد و هر ضررى اگرچه ضرر جانى باشد يا حرج، موجب رفع تكليف نمى‌باشد. پس اگر برپايى حجت‌هاى (حقانيت) اسلام بر بذل جان يا جان‌ها متوقف باشد ظاهر آن است كه واجب باشد چه رسد به اين‌كه در ضرر يا حرجى كه كمتر از بذل جان است واقع شود. [4]

2- اگر بدعتى در اسلام واقع شود مثل منكراتى كه دولت‌ها به اسم دين مبين اسلام

[1] تحرِیر الوسِیله، ج 1، ص 472، مسائل 1 ـ 2.

[2] همان، مسألة 4.

[3] همان، مسألة 5.

[4] همان، مسألة 6.