انكار قلبى‌

مفهوم «انكار قلبى» اين است كه انسان در برابر ترك معروف و انجام منكر، كارى كند كه نشانگر انزجار و كراهت قلبى وى از منكر يا ترك معروف باشد، به طورى كه طرف مقابل به درستى بفهمد وى با اين رفتار و واكنش، از او مى‌خواهد كه منكر را ترك و معروف را انجام دهد.

«انكار قلبى» با «تنفر قلبى و نارضايتى محض» از ارتكاب خلاف، تفاوت دارد؛ چرا كه نارضايتى، امرى قلبى است و در هر حالى واجب بوده، مشروط به هيچ شرطى نيست.

چنان كه راضى بودن به ارتكاب خلاف نيز حرام است. [1] ولى منظور از انكار قلبى، همان طور كه گذشت آشكار كردن انزجار قلبى با انجام كار و واكنشى است كه نشان دهنده انكار و درخواست انجام معروف و ترك منكر باشد. چنان كه فقيه وارسته شيخ محمدحسن نجفى قدس سره مى‌نويسد:

عدم رضايت به گناه هر چند از آثار ايمان است، چه اين‌كه خشنودى بدان حرام شمرده مى‌شود، ولى اين عدم رضايت، «امر و نهى» نيست. همچنين بغض (نسبت به انجام گناه و ترك واجب) تا وقتى ابراز نشده باشد، مصداق امر و نهى نخواهد بود. از اين رو، براى اين‌كه امر به معروف و نهى از منكر تحقق يابد، بايد انكار قلبى با ضميمه ديگرى ظهور يابد. [2]

بنابراين، مى‌توان گفت كه اظهار تنفر و انزجار قلبى، مرحله نخستين امر به معروف و نهى از منكر است.

درجات انكار قلبى‌

انكار قلبى درجاتى دارد و آن‌ها عبارتند از:

1- روى هم گذاشتن چشم (غمض عين)

2- چهره در هم كشيدن و اخم كردن‌

[1] ر.ک: تحرِیر الوسِیله، ج 1، ص 477، مسائل 7 ـ 8.

[2] جواهر الکلام، ج 21، ص 376.