همه اين موضوعات در تاءمين يك هدف نهايى ، كه سعادت بشر است ، مشتركند و زير مجموعه يك علم شمرده مى شوند كه به عنوان (فقه) ناميده شده است .

تقسيمات فقه

بسيارى از فقها بدون اشاره به دسته بندى ابواب فقه ، موضوعات فقهى را از كتاب طهارت شروع كرده و به كتاب حدود و ديات خاتمه داده اند.[1]

ولى عـده اى ازفـقها ـ اعمّ از سنّى و شيعه ـ ابواب فقهى را به گونه اى تقسيم و دسته بندى كرده اند كه به بعضى از آن ها در اين جا اشاره مى شود:

1ـ تقسيم به چهار بخش : عبادات ، معاملات ، احوال شخصى و مرافعات شرعى ؛

2ـ تقسيم به پنج بخش : عبادات ، عقود، جنايات ، وصايا و مواريث .[2]

3ـ تـقـسـيـم بـه دو بـخـش كـلى : عـبـادات و مـعـامـلات و تقسيم معاملات به دو بخش عقودو احكــام .[3]

4ـ مـحـقـّق حـلّى (مـتـوفاى 676ه‌ . ق) در كتاب شرائع الاسلام ، تمامى ابواب فقه را به چهار قسمت كرده است .

الف ـ عبادات ، شامل ده باب ؛ از جمله طهارت ، صلاة و صوم ؛

ب ـ عقود، شامل نوزده باب ؛ از جمله تجارت ، اجاره و نكاح ؛

ج ـ ايقاعات ، شامل يازده باب ؛ از جمله طلاق ، جعاله ، نذر ؛

د ـ احكام ، شامل دوازده باب ؛ از جمله صيد و ذباحه ، ارث ، حدود و ديات .

شهيد اول (ره) (م 786 ه‌ . ق) در قواعد، بدون اين كه اشاره اى به دسته بندى محقّق

[1] اصـحـاب ائّمـه 7 هـر كـدام دربـاره يـك موضوع ، كتاب جداگانه اى نوشته بودند؛ يكى درباره نماز و ديگرى درباره روزه ، حج و مانند آن . از اين نظر، در دوره هاى بعدى و پس از تـاءليـف جـوامع فقهى (كتاب هاى جامعى كه درباره همه ابواب فقه مطلب داشته باشد) نيز رسـم بر اين قرار گرفته است كه از ابواب فقه به عنوان (كتاب) ياد مى شود و به جاى ايـن كـه بنويسند (باب الصّلاة) يا (باب الحج) مى نويسند: (كتاب الصّلاة) يا (كتاب الحج) .

[2] ر.ك . به : موسوعة الفقه الاسلامى ، وزارت اوقاف مصر، ج 1، ص 42 (مقدمه) .

[3] ر. ك . به جوامع الفقهيه ، (مراسم ، سلاّ ر ديلمى) ، ص 627.