بخواهيد شمارش كنيم. مى‌شماريم؛ و اگر بخواهيد وزن كنيم، وزن مى‌كنيم».

در اين ميان بحث شيوه نگهدارى و تقسيم اموال پيش آمد و يكى از حاضران عنوان كرد كه بهتر است اين اموال در جايى نگهدارى شود و براى افراد نيز مقررى تعيين گردد، و سپس به‌تدريج در اختيار آنان قرار گيرد.

خليفه نيز اين نظر را پذيرفت و به اين ترتيب بيت‌المال تأسيس گرديد. [1]

درباره چگونگى تأسيس بيت‌المال روايت ديگرى نيز نقل شده است.

گويند كه خليفه دوم قصد اعزام لشكر كرد. هرمزان ايرانى كه در آنجا حضور داشت، از خليفه پرسيد كه اگر چنانچه لشكريانى كه براى رفتن به ميدان جنگ حقوق گرفته‌اند، از رفتن سرباز بزنند، او از كجا مى‌داند؟ پس بهتر است ديوانى تشكيل دهد و نام افراد و ميزان حقوق دريافتى‌شان را در آن ثبت كند تا در هنگام ضرورت بدان مراجعه شود. عمر نيز اين رأى را پذيرفت و دستور تشكيل ديوان بيت‌المال را صادر كرد. [2]

اهميت بيت‌المال‌

درباره اهميت بيت‌المال همين اندازه بس كه در همه آيه‌هايى كه از اموال متعلق به آن‌سخن به ميان آمده است، نام مبارك خداوند نيز به چشم مى‌خورد.

در آيه شريفه مربوط به انفال [3] يادآور مى‌شود كه اين اموال از آن خدا و

[1] - الخراج، ص 46؛ دايرة المعارف تشيع، مقالۀ بيت‌المال

[2] - بررسى وضع مالى و ماليه مسلمين، ص 171، به نقل از خطط مقريزى، ج 1، ص 164

[3] - انفال: انفال جمع نفل است به‌معناى زيادى؛ و نافله و نفل امام چيزى است كه زيادى آيد و آن‌زمين‌هايى است كه مردمش آن را ترك كرده باشند و يا به دلخواه و بدون جنگ تسليم مسلمين شده باشند؛ و زمين‌هاى موات بطور مطلق و نيزارها و رؤوس كوه‌ها و درون درّه‌ها و درختان و معادن آنها و اقطاعات ملوك حربى و ميراث فاقد و ارث خاص؛ و بيابان‌هاى مفاوز و جز آنها. اينها همه مخصوص امام است و قابل خريد و فروش نيست (فرهنگ معارف اسلامى، جعفر سجادى، چاپ سوم، ج 1، ص 323-324، به نقل از شرح لمعه، ج 1، ص 117، قاطعة اللجاح ص 20-25.)