آنچه فاتحان به‌دست مى‌آورند، به مراتب كمتر از چيزهايى است كه از دست مى‌دهند. مثل جنگ‌هاى اول و دوم جهانى و جنگ تحميلى عراق عليه ايران و يا اشغال كويت به‌وسيله عراق. نمونه ديگر منابع درآمد بيت‌المال «خراج» است كه در دوران گذشته اموال فراوانى از طريق آن نصيب دولت‌هاى اسلامى مى‌شد، ولى امروزه چيزى از آن وجود ندارد.

2- بنابر آنچه در بالا گفته شد، برخى از مباحثى كه درخصوص درآمدهاى بيت‌المال در اينجا مطرح مى‌شود، بيشتر جنبه تاريخى دارد و براى كسانى كه در وضعيت كنونى جهان اسلام زندگى مى‌كنند ملموس نيست. از اين رو در نوشته حاضر، اين دسته از موضوع‌ها به‌طور اختصار مورد بحث قرار گرفته و آن موضوع‌هايى كه در زندگى مسلمانان امروز نيز دخالت دارند، شرح و بسط بيشترى يافته‌اند.

طبق آنچه از كتاب‌هاى فقهى گذشته و حال برمى‌آيد، مهم‌ترين منابع درآمد بيت‌المال اينهايند: زكات و صدقات، خمس، انفال، غنايم، فى‌ء، خراج، جزيه، و عُشور، ارثِ بدون وارث و اموال نامشروعِ كارمندان دولت.

از موارد فوق، خمس و زكات داراى مَصارف اختصاصى هستند و چگونگى اخذ و جايگاه مصرف آنها در شرع مقدس تعيين شده است. اما ديگر موارد چنين نيستند و حاكم اسلامى مى‌تواند درباره ميزان مالى كه گرفته مى‌شود و همچنين موارد مصرف آن تصميم بگيرد.

زكات‌

زكات در لغت به‌معناى پاك كردن و پاكى و نشو و نما است؛ چنانكه در قرآن كريم مى‌خوانيم: (قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّيها) يعنى هر آينه رستگار شد، آن‌كس‌