است. و نيز براى‌دلجويى‌شدگان و آزاد كردن بندگان و قرضداران و انفاق در راه خدا و مسافران نيازمند. و آن فريضه‌اى است از جانب خدا؛ و خدا دانا و حكيم است.

زكات به نوبه خود بر دو نوع است. نوع اول به ثروت مسلمانان تعلق مى‌گيرد كه در باره‌اش سخن گفتيم. اما نوع دوم به اشخاص مسلمان تعلق مى‌گيرد و زكات فطره نام دارد. طبق احكام اسلامى، بر هر مسلمانى، در هر سن و سالى، واجب است كه در پايان ماه مبارك رمضان و هنگام ورود به ماه شوال، مقدار مالى را به‌عنوان «زكات فطره» به فقيران و تهيدستان بدهد. [1]

خمس‌

پيش از پرداختن به بحث درباره جايگاه خمس به‌عنوان يكى از منابع درآمد بيت‌المال لازم است تاريخچه مختصرى درباره چگونگى تشريع آن ذكر گردد.

با آغاز دوران گسترش اسلام و تهاجم مسلمانان عليه عناصر كفر و شرك، غنايمى بهره مسلمانان مى‌شد كه از اقلام چهارگانه زير تشكيل مى‌گرديد: اسيران، سبايا (زنان و كودكان دشمن)، اراضى و اموال. از موارد فوق زمين حكم جداگانه‌اى داشت، چون قابل انتقال نبود. اما اسيران و سبايا به تصرف مسلمانان درمى‌آمد و ميان آنها تقسيم مى‌شد. [2] از آنجا كه براى نخستين بار چنين چيزى براى مسلمانان پيش آمده بود،

[1] - براى آگاهى بيشتر ر. ك. النظام المالى، ص 23-28

[2] - ر. ك. بررسى نظام مالى و ماليۀ مسلمين، ص 293-300