اين شيوه برخورد با اهل كتاب دو فايده مهم داشت: از سويى موجب مى‌شد كه آنها بتوانند در فضايى امن و آرام درباره مبانى دين اسلام بينديشند و آگاهانه آن را بپذيرند؛ و از سوى ديگر درآمد هنگفتى نصيب جهادگران مسلمان مى‌شد و بخشى از هزينه‌هاى نظامى‌شان تأمين مى‌گرديد. [1]

نكته شايان توجه اين كه پرداخت جزيه از سوى اهل ذمه تنها در ازاى تأمين امنيت از سوى مسلمانان الزامى بود و چنانچه اينان از عهده انجام تعهدات مزبور برنمى‌آمدند، از گرفتن جزيه نيز خوددارى مى‌كردند.

چنانكه پس از ناتوان يافتن خود در دفاع از مردم شام جزيه اخذ شده را باز پس دادند و عنوان كردند كه در صورت بازيابى توان نظامى كافى بار ديگر جزيه را وضع خواهند كرد. [2]

اين رفتار مسلمانان آنها را در شمار بهترين حاميان اقليت‌هاى اهل كتاب درمى‌آورد و دوستى مسلمانان را در دلشان جاى مى‌داد. بطورى كه با توجه به معافيت آنان از شركت در جنگ، به عمليات جاسوسى رومى‌آوردند و راهگشاى تلاش‌هاى نظامى آنان بودند. [3]

در اينجا ممكن است، اين سؤال پيش آيد كه آيا در روزگار كنونى هم بايد از اهل ذمه جزيه گرفت؟

به اين سؤال چندين پاسخ مى‌توان داد:

1- در دوران نخستين اسلام گروه‌هايى از اهل كتاب از پرداختن جزيه‌

[1] - بررسى نظام مالى و ماليه مسلمين، ص 187

[2] - همان، ص 189-190

[3] - همان، ص 189