حكمرانى براى تو، نه يك طعمه بلكه امانتى است بر گردن تو. تو از سوى ما فوق‌خود نگهبان مردمى و حق ندارى كه درباره رعيت با نظر خود رفتار كنى؛ و تا مطمئن نشدى نبايد دست به كارى بزنى.

تو از اموال خدا چيزى را در دست دارى و تا آنگاه كه به من تسليم كنى خزانه دار آن مالى. شايد من براى تو نسبت به ديگران رهبر بدى نباشم. [1]

اين سخن امير مؤمنان ناظر به اوضاع و احوالى است كه در دوران پيش از ايشان بر جامعه حاكم شده بود، و واليان، قلمروشان را به ديده مِلك طلق خود مى‌نگريستند.

علاقمندى به عمران و آبادانى‌

از ديدگاه اسلام، در كشوردارى، اصل بر عمران و آبادانى سرزمين و رفاه حال عموم مردم است و نه پر بودن خزانه. اين نكته بويژه مورد عنايت امير مؤمنان 7 واقع شده و در نامه معروف خود به مالك اشتر در اين باره چنين فرموده‌اند:

امر خراج را به‌گونه‌اى پى‌گيرى كن كه به صلاح خراجگزاران باشد، زيرا صلاح ديگران نيز در اصلاح وضعيت خراج و پرداخت كنندگان آن است؛ و كار ديگر مردم سامان نمى‌يابد مگر به‌وسيله آنان؛ زيرا كه مردم همگى نان خور خراج و اهل آنند.

به آباد ساختن زمين بايد بيش از جمع آورى ماليات توجه داشته باشى‌

[1] - نهج‌البلاغه، نامۀ پنجم