حكومت اسلامى و ولىّ امر مسلمين، عاقله محسوب مى‌شود و بايد ديه قتل خطا را از بيت المال بپردازد. [1]

پرداخت ديه كسى كه ولىّ ندارد

همان طور كه ذكر شد، هرگاه هيچ يك از سه طبقه اوّل عاقله وجود نداشته باشد، امام 7- يعنى حكومت اسلامى و ولىّ امر مسلمين- عاقله محسوب مى‌شود و بايد ديه قتل خطايى شخص را از بيت المال بپردازد، چنان كه اگر وارثى هم وجود نداشته باشد، امام 7 وارث او خواهد بود. [2]

در زمان امير مؤمنان صلوات الله عليه مردى را كه مرتكب قتل خطايى شده بود، نزد آن حضرت آوردند. حضرت على 7 از بستگانش پرسيد. او عرض كرد: من اهل موصل بوده و خانواده و بستگانم آنجا هستند. امام 7 جهت تحقيق، نامه‌اى به نماينده خود در موصل نوشت و يادآور شد كه اگر بستگانى ندارد، او را همراه مأمورش بازگرداند، تا خود ديه‌اش را بپردازد. ازاين رو، در آن نامه نوشته بود كه:

اگر (قاتل) بستگانى در موصل ندارد و اصلًا اهل موصل نيست، او را همراه مأمور من‌بازگردان كه من ولىّ او هستم و بايد ديه اش را خودم بپردازم تا خون مسلمانى پايمال نشود. [3]

ط

چند مسأله‌

1- زن، بچه و ديوانه هرچند از ديه ارث ببرند، عاقله محسوب نمى‌شوند. [4]

2- عاقله ديه خطايى را ضامن است و- چنان كه گذشت- در سه سال، هر سالى در وقت تمام شدنش 13 گرفته مى‌شود. [5]

[1] - ر. ك. تحريرالوسيله، ج 2، ص 602، مسألۀ 3 و 7 و نيز «كتاب ربا، بانك و بيمه»، شهيد مرتضى مطهرى (ره) ص 322-326

[2] - ر. ك: همان، مسألۀ 3

[3] - حضرت على 7 در اين حديث به يكى از علل تشريع ديۀ عاقله اشاره كرده كه عبارت است از: حفظ احترام خون مسلمانان و پرداخت ديۀ مناسب آنها

[4] - تحرير الوسيله، ج 2، ص 599، مسألۀ 2

[5] - همان، ص 600، مسألۀ 5