فقاهت‌

فقاهت به‌معناى دقت و غور در قواعد فقهى و استنتاج منظم فروع از همان قواعدى است كه در فقه و اصول مشخص شده است. اين فقاهت در حضرت امام قدس سره داراى دو مشخصه است: يكى برخوردارى ايشان از اصول معتدل، قوى و آگاه به همه جوانب استنباط و ديگرى فقه متطوّر، عينى و عملى.

فقه عينى در باور امام قدس سره فقهى است كه تنها در كتاب‌ها و سينه عالمان مستور نباشد، بلكه در صحنه زندگى عملى فرد و جامعه ظهور كند، پاسخگوى معضلات باشد. توانِ سامان‌دهىِ دينىِ زندگى مسلمانان را داشته و در آنها قدرت برخورد به‌وجود آورد.

اين فقه و فقاهت، مستلزم اجتهاد عينى و عملى به‌معناى گسترده و عميق است.

مفهوم اجتهاد

واژه اجتهاد به‌معناى كوشش عالمانه و روشمند براى درك احكام و مقررات فقهى اسلام، با استفاده از كتاب، سنت، اجماع و عقل است و به‌عبارت فنّى ردّ فروع بر اصول و تطبيق اصول بر فروع. [1]

اين كوشش عالمانه- كه دشوارى و مشقّت فراوانى را نيز در بر دارد- در نگاه امام خمينى قدس سره از چنان كارآيى و كارآمدى برخوردار است كه مى‌تواند در دنياى پرآشوب كنونى زمام امور را به‌دست گيرد و جامعه بشرى را از حيرت و سرگردانى نجات دهد. از اين رو، مى‌توان گفت اجتهاد در باور امام قدس سره، علاوه بر استنباط احكام از مجموعه متون دين، چگونگى پياده كردن اصول مستحكم فقه در عمل فرد و جامعه، رويارويى با رخدادهاى نوين و پاسخگويى به معضلات را نيز شامل مى‌شود. چنين اجتهادى عملًا پويا، بالنده، ماندگار و مايه وحشت دنياى استكبار خواهد گشت. امام قدس سره در پيام خود به حوزويان مى‌نويسد:

هدف اساسى اين است كه ما چگونه مى‌خواهيم اصول محكم فقه را در عمل فرد و جامعه پياده كنيم و بتوانيم براى معضلات جواب داشته باشيم و همه ترس استكبار

[1] - ر. ك: مجموعۀ آثار، شهيد مرتضى مطهرى، ج 3، ص 197؛ آشنايى با علوم اسلامى، بخش فقه، ص 19، انتشارات اسلامى