عمومى است. مرد، زن، بزرگ، كوچك، پير، جوان. همان‌طورى كه عقل انسان حكم مى‌كند كه اگر كسى هجوم آورد براى منزل يك كسى، اهالى آن منزل، هر يك كه هست دفاع مى‌كنند از خودشان، اگر چنانچه هجوم آورد كسى به شهر يك كسى، اهالى شهر براى حفظ جهات خودشان دفاع مى‌كنند. ديگر اينجا هيچ شرطى نيست، همه بايد دفاع كنند و اگر به كشور ما، كشور اسلامى ما هجوم بكنند و بخواهند تعدّى بكنند، تجاوز بكنند، بر همه افراد مملكت، بر همه كشور، چه زن، چه مرد، كوچك، بزرگ، اينجا ديگر شرطى نيست، بر همه واجب است كه دفاع كنند و لهذا فرق دارد با حال جهاد، حال جهاد شرايط دارد، حال دفاع شرطى ندارد، بايد دفاع بكنند حتى يك پيرمردى هم كه خيلى كار از او نمى‌آيد بايد شركت كند در دفاع، آن قدر كه مى‌تواند دفاع كند. [1]

دفاع از كيان اسلام‌

اسلام و حوزه اسلامى ممكن است از دو طريق «نظامى» و «غير نظامى» مورد هجوم دشمنان قرار گيرد. هجوم غير نظامى در عرصه‌هاى گوناگون سياسى، اقتصادى و فرهنگى صورت مى‌پذيرد.

1- دفاع نظامى‌

منظور از دفاع نظامى، دفاع از اسلام و اجتماع مسلمانان در مقابل تهاجم نظامى دشمن است. شركت در اين دفاع، يك وظيفه همگانى و عمومى است و بر همه افراد واجب است كه از اسلام و نواميس مسلمانان دفاع كنند.

به برخى از فتاواى حضرت امام قدس سره در اين باره اشاره مى‌كنيم.

1- اگر دشمن بر بلاد مسلمانان و سرحدّات آن هجوم نمايد. دفاع از آن به هر وسيله‌اى كه امكان داشته باشد از بذل جان و مال، بر جميع مسلمانان واجب است و در اين امر به اذن حاكم شرع احتياج نيست. [2]

[1] - صحيفۀ نور، ج 12، ص 44

[2] - توضيح‌المسائل، مسألۀ 2826