8- وسعت نظر و بررسى همه‌جانبه مطلب‌

از خصوصيات ديگر درسى امام ... آن وسعت نظر و جولان فكرى است كه امام در درسشان اعمال مى‌كردند. خواه ناخواه طلبه‌ها هم به آن عادت مى‌كردند؛ يعنى درس ايشان به‌گونه‌اى نبود كه شخص يك حرف را بشنود و يك حرف را تحليل كند و درس تمام شود. [1]

ايشان در تدريس و نوشتن مطالب علمى، به همه ابعاد مسأله توجه داشتند. هر مسأله‌اى را كه عنوان مى‌كردند آن را از تمام ابعاد مورد بررسى قرار مى‌دادند، به‌طورى‌كه وقتى بحث به پايان مى‌رسيد، هيچ نكته ابهام و تاريكى براى كسى باقى نمى‌ماند. براى مثال در مسائل فقهى، اگر حديثى را ذكر مى‌كردند، اول رجال حديث را كاملًا مورد بررسى قرار مى‌دادند. از آن پس، مفاهيم الفاظ حديث و بعد از آن، گفته‌هاى علما را درباره آن مسأله مورد توجه قرار مى‌دادند، بعد نظر خودشان را ابراز مى‌كردند و محقّقانه بحث مى‌كردند كه مطالب كاملًا روشن مى‌شد. سبك درس ايشان در فقه و اصول ...

اين‌طور بود كه با وسعت نظر بحث مى‌كردند و تمام ابعاد مسأله را مورد بحث قرار مى‌دادند. اين از امتيازات درس ايشان بود. [2]

9- نياميختن مسائل فقه و اصول با فلسفه‌

ايشان مباحث فلسفى را از مباحث فقهى و اصولى جدا كردند. مباحث فلسفى بعد از فخرالمحققين خيلى در مسائل اصولى ما راه پيداكرد. البته يك‌مقدارش مال علّامه بوده‌است. بعد از علّامه، فخرالمحققين، فرزند مرحوم علّامه و صاحب كتاب ايضاح كه قواعد را شرح كرده است. خيلى مطالب فلسفى را آورده و بعد از ايشان در فقه ما هم وارد شد. اصول كه خيلى از مسائل فلسفى ما را به خودش جلب كرد. از كارها و خدمات بزرگى كه امام كرد اين [بود] كه مسائل فلسفى را از فقه و اصول جدا كرد. [3]

با آنكه حضرت امام قدس سره استاد مسلّم معقول و حكمت بود، در مقام تدريس از

[1] - پا به پاى آفتاب، ج 4، ص 29 (حجة‌الاسلام عميد زنجانى)

[2] - همان، ص 291 (سخنان آية‌اللّٰه‌العظمى حسين نورى)

[3] - مجلّۀ حوزه، شمارۀ 32، ص 164 (سخنان آية‌اللّٰه‌العظمى يوسف صانعى)