بر سياست، اجتماع و اقتصاد نظام، جلوتر از حوادث، مجهّز به پاسخگويىِ مناسب و ارائه راه حلّ باشند. وى بر اين باور بود كه حوزه‌ها و روحانيت بايد با برخوردارى از نگرش جهانى و حكومتى، نبض تفكر و نياز آينده جامعه را هميشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهيّاى عكس‌العمل مناسب باشند.

و- تحوّل در رساله‌هاى عملى‌

يكى ديگر از خدمات ارزنده امام خمينى قدس سره ايجاد تحوّل و دگرگونى رساله‌هاى عملى و خط فكرى حوزه‌هاى علميه از نظر تدوين و نگارش رساله بود. امام قدس سره بخوبى مى‌ديد كه استعمارگران جهانخوار و دشمنان ديرينه اسلام، به منظور منحرف كردن توده‌هاى مسلمان و بى‌خبر نگه داشتن آنان از احكام رهايى بخش اسلامى، نخست از حوزه‌ها شروع كردند و خطفكرى حاكم بر محيط درس و بحث و فقاهت و رساله‌نويسى را بر مبناى «جدايى دين از سياست» استوار ساختند. آن‌ها سرچشمه را گل‌آلود كردند و ساليان دراز رساله‌ها را از مسائل سياسى، قضايى و اجتماعى تهى ساختند و به مسائل طهارت و نجاست و بخشى از مسائل عبادى محدود كردند. در نتيجه، جامعه اسلامى از مبانى اسلامى دور ماند، تا آنجا كه گنجاندن مسائل سياسى اسلام در درس‌هاى خارج و اجتهاد و رساله‌هاى عملى، زشت، ناموزون و حتى غير جايز، انگاشته شد! و نغمه شيطانى تفكيك دين از سياست در جامعه اسلامى، بويژه در حوزه‌هاى علميه، طنين افكند.

امام راحل قدس سره در پى فرصتى مناسب براى تدوين و نگارش رساله عملى جامع و در بردارنده مسائل نوين فقهى بود، و دوران تبعيدى ايشان در تركيه بهترين زمان براى انجام اين مهم بود. از اين رو، ايشان با اينكه در تبعيدگاه تركيه به صورت يك زندانى به سر مى‌برد، دست به نگارش «تحريرالوسيله» زد و با طرح مسائل سياسى و اجتماعى اسلام، در كنار مسائل عبادى، در جهت بى‌اثر ساختن شعار استعمارى «تفكيك دين از سياست» گام ارزنده و استوارى برداشت و رساله‌هاى عملى را از ركود بيرون آورد، به حوزه‌ها جهت داد، تحوّلى عظيم پديد آورد و راه آيندگان را روشن كرد. امام قدس سره با اين ابتكار سازنده در تبعيدگاه، به توده‌هاى مسلمان فهماند كه نه‌تنها مسائل عبادى، بلكه مسائل سياسى و اجتماعى را نيز بايد در همين رساله‌ها جست، آموخت و به كار بست. مسلمان راستين‌