4- واقع‌نگرى‌

فقيهان راستين اسلام به حكم واقع‌بينى و روح حقيقت‌جويى در راه كشف احكام شرعى، تعصب به خرج نداده، خود را در مسائل ذهنى و فرضى محصور نمى‌كردند.

آنان همواره فقه را به‌سوى واقعيت‌هاى عينى به پيش مى‌بردند و در مقام اجتهاد، فقاهت خود را بر واقعيت‌هاى زندگى عرضه مى‌كردند و به پاسخگويى معضلات زمان خود مى‌پرداختند.

از اين رو، به فقاهت هميشه رنگ و بوى تازه‌اى بخشيده، فقه را زنده، پويا و تأمين كننده نيازهاى جامعه، جلوه‌گر مى‌ساختند و آن را جوابگوى مسائل علمى انسان در تمامى ابعاد زندگى مى‌دانستند. به همين جهت، در روند فقاهت آنان، ركود يا عقبگرد به‌وجود نمى‌آمد. ثمره تلاش بى‌وقفه آنان در اين جهت، خلق آثار فراوان فقهى است كه هركدام همچون گوهرى فروزان بر تارك تاريخ فقه و فقاهت مى‌درخشد.

امام خمينى قدس سره نيز يكى از آن فقيهان راستين اسلام است كه در روش فقهى خود از اين امتياز برخوردار است. او به بحث‌هاى تجريدى و انتزاعى كه تنها ساخته و پرداخته ذهن و به دور از واقعيت‌هاى عينى است، اعتنا نمى‌كرد و در بيشتر بحث‌هاى خود به واقعيات خارجى، قابليت اجرا و عملى بودن آن‌ها توجه داشت. امام قدس سره با ديد واقع‌بين و شمّ فقاهتى قوى، مسائل و معضلات فقهى را بررسى مى‌كرد و با اين ديد، به‌سوى منابع و ملاك اوّليه فقه مى‌رفت و در مقام استنباط حكم شرعى، تسليم واقعيت‌ها بود و از هرگونه خيال‌پردازى، تعصّب، تقليد كوركورانه، جمودورزى روى ظواهر ادلّه و جانبدارى‌هاى به دور از واقعيت پرهيز مى‌كرد. آيةاللَّه معرفت كه سال‌هاى متمادى از محضر حضرت امام قدس سره استفاده كرده، در اين باره مى‌گويد:

امام قدس سره مجموعه ويژگى‌هايى بودندكه ابعاد مختلف حيات جاويدشان‌را تشكيل داده و از آن يك فرد نمونه تاريخ و مجدِّد قرنِ حاضر ساخته است. از جمله آن ويژگى‌ها كه در بعد فقاهت معظّم‌له مورد توجه همگان قرار داشت، «واقع‌نگرى» يا «واقع‌گرايى» است كه همواره مدّ نظر امام بود و در تمامى مسائل شرعى، مخصوصاً