اسلامى مانند فلسفه، كلام، تفسير و رجال به فراموشى سپرده شده بود.

از سوى ديگر، حاكميت رژيم‌هاى خودكامه و مستبد كه در بيشتر مقاطع تاريخى دامنگير جوامع اسلامى بود، فرصت مناسب عملى را براى طرح مسائل فقهى در ابعاد مختلف حكومتى، قضايى، حقوقى، اقتصادى و ... فراهم نمى‌آورد. از اين رو، فقه از صحنه عملى خارج شد و بسيارى از احكام فقهى اسلام متروك گرديد، تا جايى كه فقيهان بزرگ نيز طرح آن‌را بى‌فايده مى‌دانستند. حضرت امام قدس سره اين وضع نابسامان را چنين ترسيم كرده‌است:

مدارس علمى ... را مستقيماً نيامدند مثل دانشگاه تصرف كنند و نتوانستند بكنند، آن‌ها با همه سختيها در دوران رضا خان كه سختى‌ها زياد بود، تحمّل كردند و راه خودشان را ادامه دادند و زمان بعد هم همين‌طور، لكن ما محصور شده بوديم در يك كتاب‌ها و در يك عقايد خاصى، كتاب‌ها از حيث تعليم و تعلّم غالباً از طهارت و تجارت و صلات- غالباً- تجاوز نمى‌كرد. علوم قضايى و حدود و ديات و اين‌ها از علوم غريبه بود، البته مشايخ نوشته‌اند، همه‌را مستقصى نوشته‌اند، لكن در حوزه‌ها از باب اينكه اين امور خارج بود از حيطه عمل آن‌ها، قضاوت دست آن‌ها نبود، حدود و ديات و قصاص و اين‌ها عملى نبود، از اين جهت آن‌ها مورد بحث واقع نمى‌شد. [1]

در جاى ديگر با نگاهى به گذشته حوزه‌هاى فقهى مى‌فرمايد:

... چنانچه اكثر حوزه‌هاى علميه هم يك بُعدى بود و طلّاب، با اينكه خيلى زحمت مى‌كشيدند، ولى فقه متمركز شده بود در چند باب متعارف، و با اينكه اطلاعات علما در آن مسائل بسيار عالى بود، ولى درباره قضا كمتر بحث مى‌كردند كه امروز ما در اين مسأله مشكلات بزرگى داريم. [2]

امام راحل قدس سره با اطلاع كافى از غناى فقه شيعه و توانايى اداره انسان و اجتماع و برخوردارى از بينش قوى اجتماعى، سياسى و شجاعت جهاد و مبارزه و نگرش حكومتى به فقه، قدم به ميدان گذاشت و با طرح و كتابت مسائلى همچون حكومت اسلامى و اختيارات‌

[1] - صحيفۀ نور، ج 18، ص 98

[2] - همان، ج 17، ص 53