خورده است. در جريان جنگ صفين، هنگامى كه مالك اشتر نخعى فرمانده رشيد اسلام قدم به خيمه گاه معاويه گذاشت و تا نابودى هسته مركزى شرك و كفر و نفاق داخلى، چند قدمى بيش فاصله نداشت، به ناگاه به سبب سرپيچى جمعى و توطئه گونه گروهى از سپاهيان جاهل و نادان لشكر على 7 از فرامين آن حضرت، ورق برگشت و سرنوشت امت اسلامى دگرگون شد. سرنوشتى خفت بار و تاريك را رقم زد كه پس از گذشت قرون بسيار هنوز گريبان آن را رها نكرده است.

تعدى و تجاوز جمعى به حقوق مردم‌

اسلام به پيروان خود مى‌گويد كه كسى حق ندارد به جان، مال و ناموس ديگران اعمّ از مسلمان و غيرمسلمان تعرض و تجاوز نمايد؛ تا جايى كه در كلام معصوم 7 ملاك مسلمانى، همين دانسته شده است. از امام صادق 7 در همين باره، نقل كرده‌اند:

المسلم من سلم الناس من يده ولسانه والمؤمن من أئتمنه الناس على اموالهم وانفسهم. [1]

مسلمان كسى است كه مردم از دست و زبان او آسوده باشند و مؤمن كسى است كه مردم او را امين مال و جان خود بدانند.

در اين ميان، صاحبان قدرت، از جمله، نظاميان به دليل برخوردارى از زور و قدرت و از باب (كَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَيَطْغَى‌^ أَن رَآهُ اسْتَغْنَى‌) [2]

، بيشتر در معرض ناديده انگاشتن حقوق مردم و تعدى و تجاوز به اموال و جان ايشان هستند. از اين رو، تأكيدات ويژه‌اى در توجه دادن ايشان به رعايت حقوق مردم وارد شده كه به مواردى اشاره مى‌گردد:

الف- سيره:

1- گزارش شده كه «سوده» دختر عماره همدانيه پس از شهادت على 7 بر معاويه‌

[1] . ميزان الحكمة، ج 6، حديث 8783

[2] . چنين نيست كه انسان حق شناس باشد، مسلماً طغيان مى‌كند. به خاطر اينكه خود را بى نياز مى‌بيند. (سوره علق، آيه 6 و 7)