2- براى حفظ جان و آبرو؛ امام خمينى قدس سره با كند و كاو و تفقه در برخى روايات مى‌نويسد:

از اين روايات استفاده مى‌شود كه دروغ براى رهايى خود و ديگر مؤمنان از انواع زيان‌هاى جانى و آبرويى جايز است. [1]

از رسول خدا 6 نيز روايت شده كه فرموده است:

«احْلِفْ بِاللَّهِ كاذِباً وَ نَجِّ اخاكَ مَنَ الْقَتْلِ» [2]

سوگند دروغ بخور و برادرت را از كشتن نجات بده.

3- در جنگ؛ جنگيدن مسلمان، هميشه بايد در راه خدا و آرمان‌هاى الهى باشد؛ در اين صورت، طرف مقابل او، كافران، ياغيان و باطل‌گرايان قرار دارند كه بايد سركوب گردند تا مزاحم حق و حق‌مداران نباشند، براى دفع چنين كسانى، دروغ گفتن هيچ منعى ندارد، از رسول اكرم 6 در اين باره نيز چنين روايت شده است؛

«كُلُّ الْكِذْبِ مَكْتُوبٌ كِذْباً لا مُحالَةَ الَّا انْ يَكْذِبَ الرَّجُلُ فِى الْحَرْبِ ...» [3]

هر دروغى به ناچار، دروغ محسوب مى‌شود، مگر اين‌كه مرد در جنگ دروغ بگويد.

توريه‌

واژه «توريه» به‌معناى «پوشاندن حقيقت چيزى و ظاهر كردن غير آن» است كه در علم معانى بيان به چنين كارى «ايهام» گفته مى‌شود؛ يعنى استعمال لفظى كه آن را دو معنا باشد؛ يكى نزديك و ديگرى دور و منظور گوينده معناى دور باشد گرچه شنونده معناى نزديك را بفهمد. [4]

شيخ انصارى در معناى اصطلاحى توريه مى‌نويسد:

توريه آن است كه گوينده، كلامى بگويد كه مطابق با واقعيّت باشد، ولى قصد

[1] - المكاسب المحرّمة، ج 2، ص 133

[2] - وسائل الشّيعه، ج 23، 225

[3] - بحارالانوار، ج 72، ص 254

[4] - ر. ك. لغت‌نامه، دهخدا، ج 5، ص 6247