س- به چه شهرهايى بلاد كبيره گفته مى‌شود و آيا در ايران شهرى به جز تهران، از بلاد كبيره محسوب مى‌شود؟

ج- به شهرهايى كه از نظر عرف بسيار بزرگ و خارق‌العاده هستند، مانند تهران فعلى، بلاد كبيره گفته مى‌شود و در حال حاضر در ايران تنها تهران از بلاد كبيره محسوب مى‌شود. [1]

در استفتاء زير، با اين كه تشخيص مجتهد اين است كه تهران از بلاد كبيره است، امر را به خود مكلف واگذار مى‌كند.

س- با توجه به اين كه تشخيص كبيره بودن شهرها يك مسأله عرفى است، آيا جايز است انسان به تشخيص خود تهران را بلاد كبيره نداند؟

ج- تهران از بلاد كبيره خارق‌العاده است، ولى اگر خود شخص اعتقاد دارد كه از بلاد كبيره نيست به اعتقاد خودش عمل كند. [2]

بايد توجه داشت كه بين عرف و آنچه‌كه خود انسان تشخيص مى‌دهد، فرق است، چون اگر انسان خودش تشخيص بدهد، گرچه مخالف با عرف هم باشد، بايد به تشخيص خود عمل كند، چون علم دارد و حجّيت علم هم ذاتى است، ولى رجوع به عرف در جايى است كه براى خود شخص هم مسأله روشن نيست.

تعريف عرف و كاربرد آن‌

عرف، عبارت از عملى است كه بيشتر مردم آن را به‌طور مكرّر و ارادى بدون احساس نفرت و كراهت انجام مى‌دهند و گاه در تعبير فقها آن را

[1] . همان، ص 206

[2] . همان، ص 207