تأثير سازنده داد و ستد در توليد

انسان پس از دستيابى به كالاهايى كه آن‌ها را از منابع طبيعى استخراج و توليد كرده است، نيازمند داد و ستد و مبادله است تا بتواند كالاهاى خود را در جامعه توزيع كند و آن‌ها را در دسترس افراد نيازمند قرار دهد و خود نيز به ثروت مورد نظر دست يابد. از اين رو در اسلام تمام مبادلات مالى و انواع تجارت‌ها كه در ميان مردم رايج است چنان‌چه از روى رضايت طرفين صورت گيرد و جنبه معقول و منطقى داشته باشد، مجاز است. [1] چنان كه در قرآن كريم مى‌خوانيم:

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَاتَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ) [2]

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد اموال يكديگر را به باطل (و از طريق نامشروع) نخوريد [تصرف نكنيد] مگر اين‌كه تجارتى باشد كه با رضايت شما انجام گيرد.

بديهى است مشروعيت تجارت بدين جهت است كه تاجر كالاهاى مورد نياز مردم را از نقاط دوردست، فراهم مى‌كند و واسطه بين توليد كننده و مصرف كننده است. بنابراين در مواردى كه كالايى توسط واسطه‌ها به دفعات فروخته مى‌شود و هيچ گونه كار توليدى روى آن انجام نمى‌گيرد، كارى ناپسند- از ديد عرف و عقل- بوده و موجب تورم مى‌شود. از اين رو، به پيشواز كاروان‌هاى تجارى رفتن در خارج از شهر، براى اين‌كه كالا را ارزان‌تر خريده و به قيمت گران بفروشند، در شرع مقدس تحت عنوان «يلقى الركبان» مكروه شمرده شده است. [3]

صلح‌

صلح توافق دو طرف معامله است بر اين‌كه مقدارى از مال يا منفعت آن را ملك همديگر كرده يا از حق خودشان بگذرند. در عقد صلح صيغه خاصى لازم نيست و

[1] - تفسير نمونه، ج 3، ص 355

[2] - نساء، آيۀ 29

[3] - ر. ك. تحرير الوسيله، ج 1، ص 432