مجازات قتل عمد، قصاص است مگر اولياى مقتول به گرفتن ديه راضى شوند. قتل شبه عمد موجب ديه و خونبها است و شخص جانى، بايد آن را از اموال خودش بپردازد.

قتل خطاى محض نيز موجب ديه است، ولى اين ديه بر عهده عاقله است و عاقله به ترتيب عبارتند از:

1- «عصبه» و آن‌ها افراد ذكورى هستند كه از ناحيه پدر با شخص جانى خويشاوندند.

2- معتق (آزاد كننده برده).

3- ضامن الجريره (بيمه قراردادى)

4- امام معصوم 7.

ديه يادشده از سوى عاقله، در مدت سه سال به صورت اقساط پرداخت مى‌شود. [1]

ديه‌اى كه عاقله مى‌پردازد، شبيه بيمه حوادث و نوعى يارى‌رسانى به ديگران است.

قابل ذكر است كه در درجه اول فاميل نزديك (عصبه) مسؤول پرداخت ديه هستند و در صورت نبودن فاميل، معتق و سپس ضامن الجريره و در مرحله آخر امام 7، مسؤول پرداخت ديه است.

ديات‌

ديه مالى است كه اسلام در مورد جنايت بر انسان- به كشتن يا كم‌تر از آن- مقرر كرده است؛ خواه مقدار ديه معلوم باشد [2] يا نه و مقدار ديه در مورد قتل، قطع اعضاى بدن يا شكستن و مجروح كردن آن‌ها، مشخص گرديده است كه به برخى موارد اشاره مى‌شود:

مقدار ديه قتل عمد: قاتل مخير است يكى از شش چيز زير را به عنوان ديه بپردازد، گرچه اين‌ها در قيمت با هم تفاوت دارند، يكصد شترى كه در سال ششم داخل شده باشند، دويست گاو، هزار گوسفند، دويست دست لباس، هزار دينار مسكوك و يا ده‌

[1] - ر. ك. تحرير الوسيله، ج 2، ص 536

[2] - در مواردى كه مقدار ديه معين نشده، جانى ضامن ارش يعنى تفاوت صحيح و معيوب است يعنى انسان آزاد، برده‌فرض مى‌شود بعد ارزيابى شده و تفاوت قيمت صحيح و معيوب از شخص جانى گرفته مى‌شود. ر. ك. تحرير الوسيله، ج 2، ص 511