يك روز از ماه رمضان را روزه نگيرد، واجب است به عنوان كفاره يك بنده آزاد كند يا شصت فقير را غذا دهد و يا شصت روز روزه بگيرد.

4- واجب تعبدى و توصلى: واجب تعبدى عملى است كه در انجام آن قصد قربت شرط باشد؛ يعنى صحت و قبولى عمل در صورتى است كه مكلّف آن را فقط براى تقرب به خدا انجام دهد و واجب توصلى آن است كه مشروط به قصد قربت نيست و اگر مكلف آن را بدون انگيزه الهى به جا آورد، به وظيفه‌اش عمل كرده است، هر چند در اين صورت پاداش اخروى نخواهد داشت، همانند اطاعت از پدر و مادر و انجام تعهدات اجتماعى. [1]

5- حكم اولى و ثانوى: حكم اولى حكمى است كه صرفاً به لحاظ مصالح و مفاسد موجود در متعلَّق، بر مكلّف قرار داده شده است؛ همانند حرمت خوردن مردار و وجوب روزه. حكم ثانوى حكمى است كه در حالاتى استثنايى نظير اضطرار، ضرر و حرج، اكراه و مانند آن بر مكلّف وضع مى‌شود. به عنوان مثال، اگر مسلمانى در شرايطى قرار گرفته كه اگر از گوشت مردار نخورد مى‌ميرد، مى‌تواند براى حفظ جانش از آن بخورد، يعنى اضطرار، حكم اولى خوردن مردار را تغيير مى‌دهد؛ و يا اگر شخص در شرايطى است كه روزه برايش ضرر دارد، مى‌تواند افطار كند با اين‌كه روزه‌دارى به اعتبار حكم اولى واجب است.

احكام ثانويه تا زمانى كه مكلف در حالت فوق‌العاده و استثنايى به سر مى‌برد، به قوت خود باقى است.

6- حكم حكومتى: حكم حاكم اسلامى گاه براى رفع اختلاف و نزاع بين دو طرف دعوا است، كه حكم قضايى ناميده مى‌شود و گاه براى اداره امور جامعه اسلامى و حل مشكلات آن است كه حكم حكومتى نام دارد. توضيح اين‌كه مصالح جامعه اسلامى بر دو نوع است:

الف- مصالح كلى و دائمىِ غير محدود به زمان، مكان و جامعه خاص.

ب- مصالح مقطعى محدود به شرايط خاص زمانى، مكانى و قومى.

احكام وحيانى دين براى تأمين مصالح كلى و دائمى است و پيامبر اكرم 6 بى‌كم و

[1] - ر. ك. آشنايى با علوم اسلامى، ج 3، ص 55-57