نقطه مشترك روش فقهى ابن عقيل و ابن جنيد، استفاده از شيوه استدلال عقلى است كه به نوعى ادامه فقه تحليلى و تعقلى دوره حضور ائمه : بود. روشى كه موجب شد فقه شيعه به صورت مجموعه‌اى مستقل از روايات، با تفريع فروع و اعمال نظر تدوين گردد. در منابع فقهى از اين دو شخصيت علمى با عنوان «قديمتَين» ياد مى‌شود. [1]

5- محمد بن يعقوب كلينى (م 318 ه)، ايشان از چهره‌هاى علمى دوران غيبت صغرا است و از محدثان شمرده مى‌شود نه از فقها. كلينى نواب اربعه را درك نموده و از كسانى است كه براى فراگيرى و جمع‌آورى احاديث مسافرت مى‌كرده است. وى احاديث كتاب «كافى» را در طول بيست سال جمع‌آورى نموده و آن را در دو بخش اصول و فروع تنظيم كرده است كلينى از ميان ده‌ها هزار روايت، 16199 حديث را گزينش و در «كافى» گرد آورده است. [2]

6- ابوعبداللَّه محمد بن محمد بن نعمان معروف به شيخ مفيد (م 413 ه)، ديگر انديشمندى است كه تداوم‌بخش شيوه تدوين فقه اجتهادى، به گونه علمى و فنى در اين دوره شد. او گرچه همه انظار فقهى و اصولى استادش ابن‌جنيد را نپذيرفت اما در اصل شيوه و سبك فقهى از او پيروى كرد. او از متكلمان برجسته روزگار خود نيز بود. «المقنعه فى الفقه» كتاب معروف وى در فقه [3] است. [4]

7- ابوجعفر محمد بن حسن طوسى (م 460 ه) كه از شاگردان شيخ مفيد و داراى دو سبك فقهى است. ايشان كتاب «النهايه» را كه رساله فتوايى‌اش مى‌باشد، به سبك سنّتى نوشته و روايات را با حذف سند به عنوان فتوا ذكر كرده است؛ [5] ولى در دو كتاب «تهذيب الاحكام» و «الاستبصار» يك مرحله فراتر رفته و بين اخبارى كه در نگاه اولى متعارض جلوه مى‌كنند، جمع كرده و راه استنباط حكم از روايات متعارض را آموزش داده [6] است.

[1] - ر. ك. مقدمه‌اى به فقه شيعه، حسين مدرسى طباطبايى، ترجمه محمد آصف فكرت، ص 40، قدس رضوى

[2] - ر. ك. فهرست شيخ طوسى، ص 135-136؛ خدمات متقابل اسلام و ايران، ص 471-472

[3] - ر. ك. فهرست شيخ طوسى، ص 158

[4] - گفته مى‌شود امام زمان (عج) نامه‌اى به شيخ مفيد نوشت و در آن با عنوان برادر و دوست رشيد از او ياد كرد. ر. ك. الاحتجاج، احمد بن على طبرسى، ج 2، ص 322-324

[5] - ر. ك. ص 6 همين درس

[6] - ر. ك. تهذيب الاحكام، ج 1، مقدمه