در كتاب استبصار كه به فرموده شيخ داراى 5511 روايت است، [1] نخست رواياتى را كه طبق آن‌ها فتوا داده، ذكر نموده سپس اخبار مخالف آن‌ها را آورده و بينشان جمع كرده است. [2]

ولى او دو كتاب فقهى ديگر به نام «الخلاف» و «المبسوط» دارد كه به سبك نوين فقه تطبيقى و دسته‌بندى نگاشته شده‌اند. در كتاب «الخلاف»، مسائل فقهى مورد اختلاف ميان اماميه و اهل سنت بيان شده و شيخ طوسى نظر شيعه را با دليل بيان كرده است. در كتاب «مبسوط» فتاواى خود را همراه استدلال ذكر كرده است؛ يعنى به تفريع فروع و تطبيق اصول مسائل بر مصاديق پرداخته و از نگارش فقه به شيوه سنتى دورى جسته است. امتياز ديگر مبسوط، فراگيرى آن نسبت به تمام ابواب فقه است. سبك فقهى شيخ طوسى در كتاب مبسوط، گام مهمى در توسعه و پيشرفت فقه شيعه از نظر كمى و كيفى محسوب مى‌شود.

8- سيد مرتضى معروف به علم الهدى (م 436 ه) كه عالمى جامع، يعنى فقيه، متكلم و اديب بوده است. كتاب‌هاى معروف او در فقه «انتصار و جمل العلم و العمل» است.

علامه حلّى، وى را معلّم شيعه اماميه خوانده است. [3]

گفتنى است كه چهار كتاب «الكافى»، «من لا يحضره الفقيه»، «تهذيب الاحكام» و «الاستبصار» معروف به «كتب اربعه» از معتبرترين كتب روايى شيعه به شمار مى‌روند و مؤلفان اين كتب هر سه با كنيه ابوجعفر و نام محمد به «محمدون اوائل» معروفند. [4]

سه نفر ديگر از بزرگان علماى شيعه «محمّدون اواخر» ناميده مى‌شوند كه عبارتند از:

«محمد باقر مجلسى» مؤلف بحارالانوار، «محمد بن مرتضى فيض كاشانى» صاحب كتاب وافى و «محمد بن حر عاملى» مؤلف وسائل الشيعه. [5]

[1]- ر. ك. الاستبصار، ج 1، مقدمۀ كتاب، صفحۀ ص.

[2] - ر. ك. همان، ص 3

[3] - ر. ك. خدمات متقابل اسلام و ايران، ص 483

[4] - ر. ك. همان، ص 473-472

[5] - ر. ك. فقهاى نامدار شيعه، عقيقى بخشايشى، ص 71-70