هر كس در خطبه‌ها و سخنان رهبران قيام توابين تأمل بورزد به روشنى در مى‌يابد كه چگونه قيام امام حسين عليه السلام انبوه مفاهيم عجز و سستى و شكست و دورويى را درهم شكست و به جاى آن روحيه استقامت، آزادگى و شهادت‌طلبى را جايگزين ساخت.

4- 2- قيام مختار:

مختار بن ابى عبيده ثقفى كه به سال 66 ه در عراق به خونخواهى حسين عليه السلام قيام كرد؛ و عموم مردم آن سرزمين كارش را مورد تأييد قرار دادند. مردمى كه آرزوهايشان مبنى بر گرفتن انتقام خون حسين و اصلاح اجتماعى را به وسيله عبدالله زبير برآورده شده نديدند، به وى پشت كردند و به مختار پيوستند.

ابن زبير عليه سلطه امويان در عراق قيام كرد، ولى حكومت او براى عراقيان بهتر از حكومت امويان نبود. زيرا قاتلان حسين عليه السلام، مثل شمر بن ذى الجوشن، شبث بن ربعى، عمر بن سعد و عمرو بن حجاج و ديگران همانند دوران بنى‌اميه، جزو مقربان درگاه بودند. همان طور كه عدالت اجتماعى مورد نظرشان نيز تأمين نشد. آنان خواهان اجراى سيره على بن ابى‌طالب عليه السلام در جامعه بودند، سيره‌اى كه پيوسته از آن ياد مى‌كردند و مشتاق آن بودند و هنگامى كه عبدالله بن مطيع عدوى، عامل ابن زبير در كوفه قصد داشت ميان آنها با روش عمر و عثمان رفتار كند مردم زير بار نرفتند. [1]

اين امر سبب شد كه مردم به ابن زبير پشت كنند و قيام مختار را كه شعار «يا لثارات الحسين» سر مى‌داد مورد تأييد قرار دهند.

مختار قاتلان امام حسين عليه السلام و ياران گرامى وى را مورد تعقيب قرار داد و همه را كشت، به طورى كه 248 تن از آن‌ها را در يك روز به قتل رساند و از فرماندهان و سردارانشان حتى يك نفر را باقى نگذاشت.

5- 2- قيام زيد بن على عليه السلام:

پايان يافتن قيام مختار به دست ابن زبير روحيه انقلابى شيعه را نتوانست سست كند؛ و چندين قيام ديگر مانند قيام زيد بن على عليه السلام در سال 122 ه. و پس از آن قيام پسرش يحيى بن زيد به وسيله آنان برپا گرديد.

[1] - الكامل فى التاريخ، ج 4، ص 235.