و ياران گرامى‌اش تأسى بجويند، جز در «كارگاه عاشورا» قابل ساخته شدن نيست.

ديگر از اين تأثيرها، تأثير سياسى و اجتماعى و ايجاد تغيير فكرى و روحى در امّت، در فاصله ميان شهادت تا دوران غيبت صغرا است كه از شعاير حسينى به ويژه عزا و زيارت سرچشمه مى‌گيرد. زيرا كه برپايى عزا و رفتن به زيارت در برخى مقاطع اين دوره به مفهوم قيام و اعلام بيزارى مردم نسبت به حاكمان وقت و مخالفت با انواع ظلم‌ها و ستم‌هاى آنان بود. چنان كه «شمار زيادى از مردم عراق براى زيارت قبر حسين عليه السلام در سرزمين نينوا گرد مى‌آمدند» [1] و مى‌گفتند: «اگر همه كشته شويم، بازماندگان ما از زيارت قبر حسين عليه السلام دست برنخواهند داشت؛ و براى اين كارشان دلايلى داشتند ... شمار آن‌ها چنان رو به فزونى نهاد كه بازار بزرگى براى آنان درست شد.» [2] اين امر حكمرانان سركش را به وحشت افكند و نگران كرد؛ و پس از آن كه زيارت به يك پديده مهم سياسى و اجتماعى تبديل گشت، از بيم پيامدهايش، آن را ممنوع ساختند؛ و چندين بار خود قبر مقدس را مورد تعرض قرار دادند.

نخستين بار موسى بن عيسى هاشمى، فرماندار كوفه و بار ديگر متوكل عباسى [3] به دست ابراهيم ديزج يهودى و شمارى ديگر از يهوديان آن را ويران كردند. [4] اين ستمگران آرزو داشتند كه اين قبر مقدس و آثارش محو گردد، ولى روز به روز بر شكوه و عظمتش افزوده مى‌شود.

در روزگاران اخير نيز قبر امام حسين عليه السلام چندين بار مورد تهاجم قرار گرفت. در سال 1216 ه. ق سپاه وهابى متشكل از دوازده هزار جنگجو به فرماندهى سعود بن عبدالعزيز و با اشاره پدرش، شهر كربلاى معلا را مورد حمله قرار دادند. آن‌ها در بامداد روز غدير مردم را غافلگير كردند و براى مدت هفت ساعت كشتار مردم را مباح ساختند. هفت هزار

[1] - امالى طوسى، ص 328- 329، مجلس دوازدهم، حديث شماره 656/ 103.

[2] - همان.

[3] - همان، ص 321، مجلس يازدهم، حديث شماره 650/ 97.

[4] - مقاتل الطالبيين، ص 395- 396.