سورى [شامى‌]، كه حجاز، يمن و مرزهاى عراق را مورد حمله قرار داده بودند فراخواند، آنان تمايل خود را به ترك مخاصمه و ناخشنودى از جنگ، با سستى نشان دادن از خود ابراز داشتند.

پس از آن كه امام على عليه السلام به شهادت رسيد و با امام حسن عليه السلام به خلافت بيعت شد، اين پديده به اوج خود رسيد، به‌ويژه هنگامى كه امام حسن عليه السلام مردم را براى مجهز شدن براى جنگ شام فرا خواند پاسخ بسيار كند بود. به رغم آن كه امام حسن عليه السلام پس از آن توانست سپاه بزرگى را براى جنگ با معاويه آماده سازد، ولى پيش از برخورد با دشمن به سبب گرايش‌هاى گوناگونى كه مردم را به سوى خود جذب مى‌كرد، سرنوشتش با شكست رقم خورد. گروه‌هاى گوناگون مردم همراه با وى را اقشار زير تشكيل مى‌دادند:

برخى، از شيعيان او و پدرش بودند و برخى ديگر، از مخالفان حكميت، يعنى خوارج؛ كه براى جنگ با معاويه به هر حيله‌اى دست مى‌يازيدند، و برخى ديگر فتنه‌جويانى بودند كه در غنيمت طمع بسته بودند. برخى ديگر مردمانى دو دل و پايبند عصبيت قبيله‌اى بودند كه از سران قبايلشان پيروى مى‌كردند. اين سران خود را به معاويه فروخته بودند، معاويه به بسيارى از آنان نامه نوشت تا آنان را بفريبد كه از امام حسن عليه السلام دست برداشته و به او بپيوندند. بيش‌تر ياران امام عليه السلام در برابر اين نيرنگ خود را باختند و طى مكاتبه‌هايشان با معاويه به او وعده دادند كه حسن عليه السلام را زنده يا مرده تسليم خواهند كرد. هنگامى كه امام حسن عليه السلام براى آنان به ايراد سخن پرداخت تا ميزان اخلاص و ثبات قدمشان را بيازمايد، از هر سو فرياد برآوردند: «ما خواهان ادامه زندگى هستيم»؛ و در همين حال گروهى به قصد كشتن وى حمله كردند. اين در هنگامى بود كه سران قبايل با استفاده از تاريكى شب همراه قبايل خود ناپديد مى‌شدند و به معاويه مى‌پيوستند!

هنگامى كه امام حسن عليه السلام- در برابر اين واقعيت تلخ- دريافت كه شرايط روحى و اجتماعى حاكم بر جامعه عراق، اين جامعه را از تن دادن به پيامدهاى جنگ و كسب پيروزى ناتوان ساخته است، و ديد كه اين جنگ به بهاى از دست دادن ياران مخلص‌اش است و در همين حال پيروزى قاطع را نصيب معاويه مى‌گرداند، با شرايطى به صلح تن‌در داد. از جمله شرايط اين بود كه معاويه كسى را به جانشينى خود تعيين نكند و حكومت از آن‌