با توجّه به اين دو حقيقت، حقايق ديگرى نيز در ارتباط با زمينه بحث و خاستگاه‌هاى تحقيق و نظر و تفكر در تاريخ قيام امام حسين عليه السلام وجود دارد كه براى نمونه به موارد زير مى‌توان اشاره كرد.

1- در راستاى تحقق قيام امام حسين عليه السلام عوامل گوناگونى نقش داشته است؛ مثل خوددارى آن حضرت از بيعت با يزيد، نامه‌هاى كوفيان؛ امر به معروف و نهى از منكر، و ايجاد اصلاح در امّت محمد صلى الله عليه و آله و سلم، كه موجب پيدايش ديدگاه‌هاى گوناگون درباره اين قيام گشته است؛ زيرا برخى از كسانى كه درباره تاريخ اين نهضت انديشه ورزيده و آن را مورد دقت و بررسى قرار داده‌اند، تنها به يكى از اين عامل‌ها بسنده كرده‌اند. به هم آميختن عامل‌هاى گوناگون نيز موجب تداخل و به هم آميختگى تفسير و تحليل‌ها شده است؛ و آنچه ما در پى آن هستيم، [تلاش براى‌] دستيابى به كنه پديده‌اى است كه با وجود كوتاه بودن برهه تاريخى‌اش، حقيقتى بسيار ژرف دارد.

اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه ديدگاه‌ها و تفسيرهاى مربوط به قيام امام حسين عليه السلام، اغلب در يك جهت و در طول هم نيستند، حتى برخى از آنها تا سرحد تضاد با يكديگر پيش مى‌روند.

2- بسيارى از كاستى‌هايى كه در مباحث و پژوهش‌هاى مربوط به اين قيام مقدس رخ مى‌نمايد، از آن جا ناشى مى‌شود كه هر كدام از عوامل پيدايش آن به تنهايى مورد بحث و بررسى قرار مى‌گيرند؛ و در راستاى برپايى نهضت چنان اهميتى به آنها داده مى‌شود كه به واقع از آن برخوردار نيستند؛ مانند تأكيدى كه گروهى از عالمان گذشته و معاصر بر عاملِ «نامه‌هاى كوفيان» كرده آن را سبب اصلى قيام امام حسين عليه السلام دانسته‌اند.

ديگر از عوامل قصور پژوهشگران اين است كه رويدادها و مسائل مربوط به قيام حسينى را به دور از اعتقاد صحيح درباره اصل امامت و لوازم آن و نيز ويژگى‌هاى شخصيت امام معصوم، بويژه آنچه به موضوع علم امام مربوط مى‌شود و از آن مهم‌تر آنچه به آگاهى امام بر سرنوشت خويش ارتباط دارد، مورد بحث قرار داده‌اند.

از خلال نوشته‌هاى برخى عالمان گذشته شيعه چنين برمى‌آيد كه در تحليل رويدادهاى عاشورا بر اين باور بوده‌اند كه امام حسين عليه السلام از آينده و سرنوشت خويش‌