دوم- معاويه به خودش مى‌باليد كه مردم و به ويژه قريش را از همه بهتر مى‌شناسد، آيا مى‌توان تصور كرد كه پسرش، يزيد، را با اين ميزان نزديكى، از جنبه‌هاى روحى، انگيزه‌هاى حاكم بر او و تمايلات سركش وى و چگونگى ديدگاه او در كارها و روش حل مشكلات؛ و بلكه كينه و دشمنى وى، به ويژه، نسبت به امام حسين عليه السلام نشناسد. آيا معاويه همان كسى نيست كه در نامه‌اى به امام حسين عليه السلام مى‌گويد: اما اى برادرزاده، پنداشته‌ام كه انديشه‌اى بد در سر دارى؛ خدا كند كه اين در روزگار من باشد تا قدر تو را بشناسم و از آن درگذرم. اما به خدا سوگند، بيم آن دارم، گرفتار كسى شوى كه به اندازه سرسوزنى مراعاتت را نكند ... [1] آيا مرادش يزيد نبود؟

از اين رو، نخستين نتيجه عملى پافشارى معاويه بر جانشينى يزيد، قتل امام حسين عليه السلام با علم به اين موضوع از سوى او بود؛ و اين امر با تلاش‌هاى بازدارنده و نيز تشويق‌هايى كه از يزيد مى‌خواست تا با امام مدارا كند و اگر بر او پيروز شد از وى درگذرد، منافات ندارد. دستاورد پافشارى معاويه بر جانشينى يزيد اين بود كه او كه بنيان حكومت اموى را بنا نهاد، نخستين كسى بود كه با تعيين يزيد به جانشينى خود، كلنگ نابودى آن را نيز زد.

بنابر اين حق دارد كه بگويد: اگر علاقه به يزيد نبود، راه هدايت خويش را در مى‌يافتم و مقصد خويش را مى‌شناختم!

شخصيت يزيد بن معاويه‌

يزيد بن معاويه در سال 25 يا 26 هجرى در كاخ امارت پر ناز و نعمت و بنده و خدمتكار شام به دنيا آمد. او در فضايى مسيحى و بسيار دور از عرف اسلامى نشو و نما يافت. گرچه اين امر در نظر نخست خواننده را تا به سرحد انكار موضوع به شگفتى وامى‌دارد. ولى هنگامى كه بدانيم نسب يزيد از سوى مادر به بنى كلاب مى‌رسد، جاى انكار باقى نمى‌ماند. اين قبيله پيش از اسلام كيش مسيحيت داشت؛ و اين يكى از

[1] - شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج 18، ص 327.