منكر اختصاص داشت؛ وگرنه احتمال داشت كه قضيه با سكوت امام در برابر يزيد- كه زير بارش نرفت- با سكوت وى از درخواست بيعت پايان بپذيرد.

بنابراين، در مجموعه عوامل مؤثر در قيام مقدس حسينى، عامل امر به معروف و نهى از منكر از همه مهم‌تر بود.

در وصيتى كه امام حسين عليه السلام به برادرش محمد حنفيه فرمود، مى‌بينيم كه آن حضرت علت قيام خويش را تنها به همين عامل محدود فرمود؛ و از عامل خوددارى از بيعت سخنى به ميان نياورد. همان گونه كه درباره ديگر عوامل مؤثر در قيام مقدس حسينى، مانند عامل نامه‌هاى اهل كوفه، چيزى نگفت. آن حضرت در اين وصيت تنها درباره اصلاح‌طلبى و ضرورت دگرگونى اوضاع فاسد از راه امر به معروف و نهى از منكر سخن مى‌گويد؛ و اين دليلى است روشن و قاطع بر اهميت والاى عامل اصلاح‌طلبى و امر به معروف و نهى از منكر. گويى كه پيام اين وصيت تأثير روشن و مستقل اين مهم‌ترين عامل است.

در چارچوب عامل امر به معروف و نهى از منكر، مى‌بينيم اين امام است كه تصميم مى‌گيرد و رويارويى با حكومت اموى را آغاز مى‌كند، نه اين كه دعوت اهل كوفه يا تقاضاى حكومت اموى از امام حسين عليه السلام براى بيعت و خوددارى ايشان، حضرت را وادار به رويارويى كرده باشد. اين تبديل حرام به حلال و حلال به حرام و شيوع فساد در زندگى امّت بود كه امام را در برابر ضرورت رويارويى و وجوب قيام و نهضت قرار داد.

مفهوم اين سخن اين نيست كه امام عليه السلام در دوران معاويه، وظيفه امر به معروف و نهى از منكر و طلب اصلاح در امّت را ترك گفت؛ يا درباره‌اش سستى ورزيد. بلكه در آن دوره نيز با اشكال گوناگون و مناسبت‌هاى پياپى به انجام اين وظيفه مقدس اقدام مى‌فرمود. ولى انجام آن در آن دوران در چارچوب نگرش به پيامدها و برآورد نتايج مترتب بر آن- و عدم احتمال رسيدن به نتايج مورد نظر تا زنده بودن معاويه- به پايين‌تر از قيام عليه وى متوقف گشته بود.

اگر ارزش و اهميت هر قيامى به عوامل مؤثر در آن نهضت باشد، عامل امر به معروف و نهى از منكر نسبت به ديگر عوامل مانند عامل خوددارى از بيعت و عامل نامه‌هاى اهل‌