جريان نفاق و تئورى‌هاى نادرست‌

جريان نفاق چگونه در جامعه اسلامى آغاز گرديد؟ و آيا اين جريان در جايى از تاريخ زندگى مسلمانان پايان پذيرفته است؟

يك نظريه مشهور مى‌گويد: «جريان نفاق با مهاجرت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به مدينه و تشكيل دولت اسلامى در اين شهر آغاز شد.»؛ و اين جريان تا واپسين روزهاى زندگى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم ادامه يافت.

اين نظريه كه بر پايه عامل «ترس» از اقتدار و شوكت اسلام و مسلمانان مبتنى است بر اين باور است كه زير تأثير اين عامِل، كسانى كه در حقيقت كافر بودند، پس از ورود به اسلام، به نفاق روى آوردند؛ به اين ترتيب كه با مؤمن وانمود كردن خود در ظاهر، كفرشان را پوشيده مى‌داشتند.

منحصر دانستن [شكل‌گيرى پديده‌] نفاق به عامل ترس، ضرورتاً به اين جا مى‌انجامد كه گفته شود: جريان نفاق هنگامى در جامعه اسلامى پديد آمد كه اين دين مبين از قدرت و شوكت و نيروى قهر و غلبه برخوردار گرديد.

اما يك تأمل ساده نشان مى‌دهد كه نفاق انگيزه نيرومندترى جز ترس داشته و آن «طمع» بوده است. براى مثال طمع به آينده اسلام چيزى نيست كه در مدينه منوره پديد آمده باشد، بلكه از همان روزهاى آغازين ظهور اسلام در مكّه مكرمه شكل گرفته است؛ زيرا در ميان اعراب كسانى بودند كه نسبت به واقعيّت سنّت‌هاى اجتماعى و قانون منازعه و آينده آگاهى و شناخت داشتند؛ و مى‌دانستند كه دعوت بى‌رونق پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در مكّه، به زودى پيروز خواهد شد و آوازه‌اش در همه جا خواهد پيچيد.

پژوهنده در تاريخ دعوت اسلامى و سيره نبوى به آسانى [و با اندكى تحقيق‌] به مصاديق اين حقيقت مى‌رسد. چنان كه يكى از مردان بنى عامر بن صعصعه پرده از اين حقيقت برداشته مى‌گويد: «به خدا سوگند، اگر من اين جوان قريشى را در اختيار مى‌داشتم، همه عرب را به وسيله او مى‌خوردم.» وى به رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم چنين پيشنهاد كرد: «اگر ما با تو بيعت كنيم و آن گاه خداوند تو را بر مخالفانت پيروز سازد، آيا مى‌پذيرى كه پس از تو قدرت و جانشينى از آن ما باشد؟» حضرت در پاسخ فرمود: «جانشينى من‌