5. تاریخ ابن اثیر، ج10، ص442؛ ج11، ص147؛ الوزارة فی عهدالسلاجقه، صص235 و 242.

6. وفیات الاعیان، ج1، ص151؛ شذرات الذهب، ج4، ص137؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «الارجانی»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج3، ص290؛ الاعلام، ج1، ص209.

7. معجم الادباء، ج1، ص414؛ انباه الرواة، ج1، ص89؛ الاعلام، ج1، ص168.

8. تاریخ ابن اثیر، ج11، ص141؛ النجوم الزاهره، ج5، ص172؛ العبر، ج4، ص122؛ شذرات الذهب، ج4، ص138؛ وفیات الاعیان، ج3، ص235؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «الحافظ».

9. در صفحه 347 فهرست حوادث 544 نسخه عربی و 300 فارسی، مودود را پسر غازی دانسته است و اینجا برادر او و صحیح برادر اوست.

10. تاریخ ابن اثیر، ج11، ص138؛ البدایه و النهایه، ج12، ص227؛ وفیات الاعیان، ج4، ص3؛ العبر، ج4، ص123؛ الاعلام، ج5، ص300.

11. وفیات الاعیان، ج3، ص483؛ البدایه و النهایه، ج12، ص225؛ کشف الظنون، ص1052؛ شذرات الذهب، ج4، ص138؛ تاریخ الفکرالاوروبی، صص281 و 297؛ النجوم الزاهره، ج5، ص287؛ الاعلام، ج5، ص282؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص282؛ زیدان، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج3، ص65.

12. منطقه ای در اندلس است ج4، ص474.

13. الوافی بالوفیات، ج3، ص265؛ قلائدالعقیان، ص162؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص280.

14. فلیب حتی، لبنان فی التاریخ، ص450؛ الاعلام، ج8، ص192 (به نقل از شدیاق، اخبارالاعیان فی جبل لبنان).

15. تاریخ ابن اثیر، ج11، صص68، 73، 74، 129 ـ 131؛ ابن القلانسی، صص271 و 306؛ الدارس، ج1، ص 588؛ الکواکب الدریه، صص 111، 124، 127، 130 و 168.

545 ق1 / 1150 ـ 1151م2

رویدادها

صقلیه (سیسیل): تأسیس مدرسه ای در سیسیل برای آموزش علم پزشکی.

وقایع نظامی

اندلس، تلاش اسپانیا برای غلبه بر قرطبه: آلفونس ششم، پادشاه طلیطله، قرطبه را محاصره می کند و عبدالمؤمن، امیر موحدون با اعزام سپاهی به دفع او می پردازد.

حملات اعراب: اعراب قبیله زغب و دیگر اعراب پیوسته به آنان در راه مکه و مدینه بر حاجیان هجوم می برند و کشتار و غارت را به نهایت می رسانند و از آنان، جز تعداد کمی جان سالم به در نبردند.

درگذشتگان

سنایی غزنوی؛

علم الحرّه؛

علی بن دبیس.

سنایی غزنوی

ابوالمجد سنایی پسر آدم شاعر صوفی مسلک و از ایرانیان اصیل بود. در شهر غزنه افغانستان متولد شد و در دوران سلطان ابراهیم پسر مسعود ملک مؤید جلال الدین، پادشاه غزنه و نیز در دوران فرزندش مسعود و نوه اش ابراهیم پسر مسعود مرتبه بلندی یافت. نخست شاعر دربار غزنویان بود؛ سپس به مذهب تصوف درآمد و از قصر شاهی فاصله گرفت و به انزوا و گوشه گیری روی آورد. چهل سال با فقر و تهیدستی زیست. وی اشعار عرفانی می سرود؛ ازجمله دیوان حماسی حدیقه الحقیقه است که در سال 525ق تألیف کرد. دیگر آثارش عقل نامه، سیر العباد الی المعاد، کارنامه، عشق نامه و غریب نامه است و همه این آثار به صورت مثنوی سروده شده است. حدیقه الحقیقة میان مثنوی های او از شهرت بسزایی برخوردار است که به بهرام شاه، پادشاه غزنه، اهدا کرده است. این کتاب بیشتر به موضوعات اخلاقی شبیه است تا عرفان و تصوف. 3

علم الحرّهَ (الحُرَّة عَلَم)4

مادر فاتک بن فاتک بن فاتک بن جیاش بن نجاح ملقب به الحُرَّة عَلَم. وی شهبانوی یمن در دولت بنی نجاح بود. او نخست کنیزی آوازخوان بود که در سال 517ق، منصوربن فاتک در وقتی که پادشاه زبید و حوالی آن بود، او را خرید و منصور از او دارای فرزندی به نام فاتک شد. ام فاتک نزد منصور به منزلتی دست یافت. وی زنی خردمند، فرزانه، دیندار، شایسته، نیکوکار و بخشنده بود. منصور تدبیر امور مملکت را به او واگذاشته و هیچ کاری را بی اطلاع او انجام نمی داد و او مسئولیت را بر دوش گرفت. چون شوهرش با سم کشته شد، پسرش فاتک که کودکی بیش نبود بر مسند شاهی نشست و تدبیر امور دولت را به عهده گرفت. وی سرداری به نام «زریق» را به وزارت برگزید؛ ولی سیاست او را نپسندید، عزلش کرد و سرداری دیگر که دوراندیش و شجاع بود به نام مفلح ملقب به ابومنصور به وزارت انتخاب کرد و او کارها را ضبط کرد. پس از مدتی برخی از همتایان از غلامان الحُرَّة عَلَم بر اورشک بردند؛ ازاین رو به نبرد با او پرداختند. او با آنان جنگید تا آنکه در سال 539ق درگذشت و سرداری از غلامان حره به نام سرور به وزارت رسید. یکی از غلامان وی با پسرش بدسگالی کرد و در سال 531ق او را به قتل رساند. الحُرَّة عَلَم همچنان حکمرانی می کرد تا آنکه در زبید درگذشت. او آخرین پادشاه یمن از بنی نجاح بود؛ سپس حکومت به بنی مهدی رسید. 5

علی بن دبیس

علی بن دبیس بن صدقه بن منصور اسدی، حاکم حله. وی آخرین حاکم