حذف شود و خطبه به نام او خوانده شود و خلیفه را تهدید به جنگ و آمدن به بغداد کرد؛ ولی دیری نپایید که مسموم شده و درگذشت. ماجرا از این قرار بود که عون الدین بن هبیره، غلام خود را به همدان فرستاد و او کنیزی خرید و به ملک شاه فروخت. غلام با کنیز توافق کرده بود در غذای ملک شاه زهر بریزد. کنیز آن را عملی کرد. ملک شاه بر اثر مسمومیت درگذشت و خطبه به نام سلیمان شاه خوانده شد. بدین ترتیب قدرتش بر شهرها استوار و پایدار شد و هرچه ملک شاه گرفته بود، باز پس گرفت. 9

نزهون غرناطی

نزهون دختر قلاعی غرناطی، شاعر اندلسی و ادیب بود. نزد ابوبکر مخزومی اعمی (متوفای 541ق) دانش آموخت. او با استادش ابوبکر در تضاد بود و به هجو یکدیگر می پرداختند؛ چنان که با ابن قزمان (متوفای 555ق) نیز در تضاد و تصادم بود. نزهون زنی بسیار زیبا، بانشاط، حاضرجواب، حافظ اشعار، سرآمد در ادبیات، آگاه به ضرب المثل ها و نابغه در سرودن شعر بود؛ ولی لوده گر، بی آزرم و ناپاک بود. اشعار او غنایی است که بیشتر آن را غزلیات و هجویات تشکیل می دهد. شعر زیر در هجو استادش ابوبکر مخزومی نابیناست که به هجو، ناسزا و دشنام او پرداخته است:

«به شخص فرومایه سخنی را برگو که تا روز رستاخیز بازگو شود. نابینا آفریده شدی، سرگشته میان کوران می چرخی. شعری را به شعری پاسخ گفتم؛ قسم به جانم، من از تو شاعرترم. اگرچه من مؤنث آفریده شده ام؛ ولی اشعارم مذکر است».

نیز با صراحت اشعاری در نسیب دارد؛ ازجمله:

«فرخنده باد شب ها چه نیکوی اند؛ وه چه نیکو بود شب یک شنبه ! اگر تو ما را می دیدی ـ درحالی که کسی مراقب ما نبود ـ دیگر به کسی نگاه نمی کردی. خورشید نیمروز را در بازوان ماهی می دیدی، بلکه آهوی ختن را در بازوان شیر می دیدی». 10

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم 555ق / 11 ژانویه 1160م.

[2] ابن مقله، خطاط مشهور دوران خلفای عباسی است. شاید او در نوشتن، الف را می کشید که کنایه از راست قامتی است.

[3] تاریخ الفکرالاندلسی، ص158 ـ 166؛ نفح الطیب، ج5، ص168؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «ابن قزمان»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص328؛ الاعلام، ج7، ص214.

[4] النجوم الزاهره، ج5، ص333؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «ابن قلانسی»؛ العبر، ج4، ص156؛ معجم الادباء، ج4، ص145؛ الاعلام، ج2، ص308.

[5] تاریخ ابن اثیر، ج11، ص271؛ تاریخ الاسلام فی الهند، ص98.

[6] تاریخ ابن اثیر، ج11، ص255؛ وفیات الاعیان، ج3، ص491؛ العبر، ج4، ص157؛ النجوم الزاهره، ج5، صص295 و 297؛ ابن ایاس، ج1، ص130 ـ 227؛ البدایه و
النهایه، ج12، ص242؛ الاعلام، ج5، ص284.

[7] الوافی بالوفیات، ج2، ص94؛ الفخری، ص310؛ تاریخ ابن اثیر، ج11، ص256؛ النجوم الزاهره، ج5، ص332؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص437؛ العبر، ج4، ص158؛ البدایه و النهایه، ج12، ص241؛ شذرات الذهب، ج4، ص172؛ الخریدة (بخش عراق)، ج1، ص34؛ الاعلام، ج6، ص210.

[8] نفح الطیب، ج4، ص357؛ الزجل فی الاندلس، ص106.

[9] تاریخ ابن اثیر، ج11، صص254 و 263؛ البدایه و النهایه، ج12، ص242؛ شذرات الذهب، ج4، ص172؛ العبر، ج4، ص156.

[10] بغیه الملتمس، ص350؛ المغرب، ج2، ص121؛ الاحاطه، ص432؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص125؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص350؛ الاعلام، ج8، ص332.

556 ق / 1160 ـ 1161م1

رویدادها

دولت سلاجقه عراق: کشته شدن سلیمان شاه پسر سلطان محمود سلجوقی و جانشینی ابوالمظفر رکن الدین ارسلان شاه پسر محمد پسر ملک شاه.

مصر، حکومت صعید: طلایع بن رزیک، شاوربن مجیرالدین سعدی را از حکومت صعید برکنار کرد.

وزیر فاطمی: طلایع بن رزیک به تحریک عمه عاضد کشته می شود. عاضد، رزیک بن طلایع را به جای پدرش به وزارت گماشت و لقب ملک عادل را به او بخشید.

دولت غوریان: درگذشت علاءالدین حسین، پادشاه غور و جانشینی برادرزاده اش غیاث الدین محمد.

آبادانی: نورالدین محمودبن عمادالدین زنگی، بیمارستان «نوری» را در دمشق ساخت.

درگذشتگان

ابومنصور عتابی؛

سلیمان شاه سلجوقی؛

طلایع بن رزیک؛

عظیمی؛

یامی همدانی.

ابومنصور عتابی

ابومنصور، محمدبن علی بن ابراهیم بن زبرج، معروف به نحوی عتابی. وی به نحو، لغت و رشته های گوناگون ادبیات آشنا بود. او از خطی زیبا و صحیح ـ که ارباب دانش برای آن رقابت می کردند ـ برخوردار بود. عتاب منسوب به عتابین (یکی از محله های بغداد) است. عتابی در 72 سالگی درگذشت. 2