درگذشتگان

ابن بشکوال؛

رفاعی (احمد)؛

فرخ شاه ایوبی؛

مسعود طرثیثی.

ابن بشکوال

ابوالقاسم، خلف بن عبدالملک بن مسعودبن بشکوال خزرجی انصاری قرطبی، تاریخ نگار و محقق اهل قرطبه که تولد و مرگش در آنجا بود. وی از دانشمندان اندلس و شاگرد ابن رشد و تنی چند از مشایخ و استادان بود. در یکی از نواحی اشبیلیه منصب قضاوت را بر عهده داشت.

آثار بسیاری دارد؛ ازجمله: الغوامض و المبهمات در این کتاب راویان مجهول در احادیث را مشخص نموده است، الصله در تاریخ علمای اندلس این کتاب پیوستی است بر تاریخ ابن فرضی، عبداللّه بن محمد، تاریخی در احوال و اوضاع اندلس، الفوائدالمنتخبة و الحکایات المستغربه، المحاسن و الفضایل در شخصیت نگاری و جز آن. وی در 84 سالگی درگذشت. 2

رفاعی (احمد)

ابوالعباس، احمدبن ابوالحسن علی بن ابوالعباس احمد، معروف به رفاعی، پیشوایی زاهد و مؤسس طریقه رفاعیه. تبار او از عرب و در قریه حسن از توابع واسط در عراق به دنیا آمد و در قریه ام عبیده از روستاهای بطایح ساکن شد. گروه بسیاری از درویشان که به او خوش اعتقاد بودند، بدو پیوستند و از او پیروی کردند. رفاعی فرزند نداشت. برادر و برادرزاده هایش مقام شیخوخت و ولایت را به نحو موروثی تا کنون برای خود حفظ کرده اند. رفاعی منسوب است به مردی از عرب به نام رفاعه. رفاعی اشعاری به شیوه صوفیان دارد؛ ازجمله:

«چون شب فرا می رسد دل من از یاد شما واله شود؛ چونان کبوتر که ناله سر دهد. بر فرازم ابری است که غم و غصه می بارد و بر نشیبم دریایی است که اندوه سرازیر می کند. از ام عمرو (معشوقه) بپرسید اسیرش چگونه شب را سپری کرده است؛ همه اسیران، جز اسیر در بند او آزاده شده اند. اسیر او نه کشته می شود تا راحت شود و نه بر او منت گذاشته می شود که آزاد شود».

در کتاب البدایة و النهایه غزلی از او آمده است که در آن می گوید:

«من بر آن معشوقه غیرت می ورزم از آنکه پدر و مادر یا کسان
دیگر به او نزدیک شوند و نگاهش کنند. حتی بر آیینه ای که در دست اوست رشک می برم؛ اگر نگاهی چون نگاه من به او کند».

در کتاب العبر ذهبی آمده است: «پس از تسلط مغول بر عراق، برخی از یاران او به تقلب و کارهای شیطانی روی آوردند، مثل داخل شدن در آتش، سوارشدن بر درندگان و بازی با مارها که این گونه اعمال را نه خود شیخ و نه پیروان صالحش می شناختند». 3

فرخ شاه ایوبی

ابوسعد، امیر فرخشاه عزالدین بن شاهنشاه بن ایوب برادرزاده صلاح الدین ایوبی. او معتمد عمویش صلاح الدین ایوبی بود و به او بیش از همه خویشان و فرماندهانش اعتماد داشت. برای نبرد با صلیبیان از دمشق بیرون رفت که بیمار شد و به دمشق بازگشت و درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. از اشعار اوست:

«آنان زمانی قرب و مجاورت خود را به من وام دادند و در غربت و دوری مطالبه بازپرداخت کردند. هر آنچه مایه خرسندی آنهاست من هم بدان راضی هستم؛ ای کاش می دانستم آیا آنان به دیدار راضی هستند». 4

مسعود طرثیثی

ابوالمعالی قطب الدین، مسعودبن محمدبن طاهر نیشابوری طرثیثی (طرشیش) منسوب به طرثیث نیشابور. وی فقیهی است که در مدرسه نظامیه نیشابور و نیز در همدان به تدریس پرداخت. به بغداد و دمشق رفت و در این دو شهر به تدریس و وعظ مشغول شد. سپس به حلب رفت و در دو مدرسه ای که نورالدین محمودبن زنگی (شهید) و اسدالدین شیرکوه برایش ساخته بودند، عهده دار تدریس شد. کتاب الهادی را در فقه نوشت و کتابی برای صلاح الدین در همه دستورهای دینی که به آن نیاز دارد نوشت. وی در دمشق در 73 سالگی درگذشت. 5

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم 578ق / 6 مه 1182م؛ شنبه 5 رمضان 578ق / اول ژانویه 1183م.

[2] وفیات الاعیان، ج4، ص240؛ العبر، ج4، ص234؛ شذرات الذهب، ج4، ص261؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص456؛ زیدان، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج3، ص83؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص273؛ الاعلام، ج2، ص359.

[3] وفیات الاعیان، ج1، ص171؛ شذرات الذهب، ج4، ص259؛ النجوم الزاهره، ج6، ص92؛ البدایة و النهایه، ج12، ص312؛ العبر، ج4، ص233.