604 ق / 1207 ـ 1208م1

رویدادها

پکن: چیرگی چنگیزخان بر پکن و الحاق چین به مملکت مغول.

بغداد: خلیفه عباسی ناصرلدین اللّه مکان هایی را برای اطعام فقرا در ماه رمضان و همچنین محل هایی را برای پذیرایی حجاج در موسم حج، برپا کرد.

درگذشتگان

ابن ساعاتی؛

ابوالحجاج بلوی؛

ابوعمران مارتلی؛

ستّ الکتبه؛

موفق الدین سلمی.

ابن ساعاتی(علی)

ابوالحسن، علی بن محمد بن علی بن رستم بن هردوز، بهاءالدین. تبار او از خراسان بود. در دمشق به دنیا آمد و بزرگ شد. پدرش از خراسان به دمشق آمده بود و چون در علم نجوم و ساخت ساعت مشهور بود، به ساعاتی معروف شد. ابن ساعاتی فردی خوش ذوق بود و دوستدار موسیقی و مجالس لهو و لعب بود. شاعر و بیشتر اشعارش در غزل و وصف طبیعت و باغ و بستان بود. دیوان شعری دارد به نام مقطّعات النیل. از شعر او در توصیف یک باغ چنین است:

«من به باغی کوهستانی فرود آمدم که چشم ها و جان های ما را نوازش می داد. من همچنان در شگفتی بودم ـ از اینکه دوستم قسم یاد می کند ـ و از نسیم آن بوی خوش می وزید. فضا عطرآگین بود و شاخسارها جواهر و دشت ها همچون پارچه های ظریف ابریشمین. شقایق ها نقاب برگرفته بودند و گل داوودی در کمین بوسه بر آنها بود و نرگس بر این منظره خیره گشته بود. گویا شقایق، گونه بود و اقحوان، دهانی بود که می خواست آن را ببوسد و نرگس، چشمانی بود که آنان را تحت نظر داشت».

و چون صلاح الدین در جنگ حطین پیروز شد، ابن ساعاتی با قصیده ای این پیروزی بزرگ را به او تبریک گفت. در این قصیده می گوید:

«عزم و اراده استوار تو فتح المبین را به ارمغان آورد و به راستی چشمان مؤمنان روشن شد. با این جنگ، واجب دینی (جهاد) را به جا آوردی و آرزوها و امیدها را تحقق بخشیدی. اکنون به سواحل بپرداز که به تو می نگرند [و منتظر تو هستند] و به کالبد مرده جان باز گردان.
دل بیت المقدس شاد است و اگر سطوت و قدرت تو نبود، غمگین و اندوهناک بود».

وی در 51 سالگی و در قاهره درگذشت. 2

ابوالحجاج بلوی

ابوالحجاج، یوسف بن محمد بن عبداللّه بن یحیی بن غالب بلوی3 مالقی اندلسی. زادگاه او مالقه بود و بدانجا منسوب گشت. دانا به ادبیات و لغت بود و در [فراگیری] بسیاری از فنون، ازجمله حساب و هندسه شرکت کرد. به اسکندریه رفت و نزد بزرگان آن حدیث آموخت و به خطابه و وعظ پرداخت. از شام دیدار کرد و در سپاه صلاح الدین با صلیبیان جنگید. به اندلس بازگشت و کارهای خیر بسیاری انجام داد و در ساخت مساجد بسیاری مشارکت داشت و به همراه منصور موحدی جنگید. کتابی به نام الفبا تألیف کرد که بیشتر به دایره المعارف گونه های گوناگون فرهنگ عمومی شباهت دارد که با شیوه ای زیبا و مسجع به نگارش درآورده و موضوعات آن را به ترتیب الفبا آورده است. در مالقه و در 75 سالگی درگذشت. 4

ابوعمران مارتلی

ابوعمران، موسی بن حسین بن موسی بن عمران مارتلی اهل مارتله در جنوب پرتغال. ساکن اشبیلیه شد و در آنجا به زهد و خدمت به مردم گرایید. زنبیل می بافت و از طریق آن زندگی می کرد و به نیازمندان می بخشید. نثر و نظمی دارد که محور آن زهد و حکمت است. از کلمات حکیمانه اوست: «کسی در زبان و قدمش لغزش باشد، بسیار پشیمان می شود؛ کسی که به تو هدیه ای دهد، محبت خود را به تو ارزانی داشته و کسی که به تو بهره رسانده، قلب تو را تسخیر کرده است».

در سرزنش نفس خود می گوید:

«تا کی من حرف می زنم و عمل نمی کنم و تا کی پرواز می کنم و فرود نمی آیم. تا کی چشمانم را منع می کنم و او دست برنمی دارد و نفسم را نصیحت می کنم و او نمی پذیرد. وای بر این نفس که چقدر با شاید و زین پس دل خوش می کند و اهمال می ورزد ! چقدر به طول عمر امیدوارم و در غفلت به سر می برم؛ درحالی که مرگ غفلت نمی کند. و منادی مرگ همه روزه فریاد برمی آورد که هان ! کوچ کنید. آیا من پس از هفتاد سال و هفت سال دیگر که با شتاب پس از آن آمد، امید بقا داشته باشم ! گویا من به محل دفنم نزدیک شده ام و گویا جنازه ام را می برند و مهلت ندارم. ای کاش می دانستم پس از سؤال [قبر] و طول توقف [در برزخ] مرا به کجا می برند».

نیز از اندرزهای حکیمانه اوست:

«برادر ! اندرز مرا فراگیر که نصیحت از دیانت ناب است.