1. دولت بنی حفص در شرق، 2. دولت بنی مرین در غرب، 3. دولت بنی زیان از قبیله عبدالواد در مغرب میانه و جدایی این دولت ها از دولت موحدون.

وقایع نظامی

جنگ میان موحدون و اسپانیا، جنگ «العقاب»: شکست موحدون در اندلس در مقابل سپاهیان اسپانیا مرکب از سپاهیان قشتاله، لیون و ناوار به فرماندهی آلفونسوی هشتم پادشاه قشتاله. این جنگ در دشتی نزدیکی قلعه العقاب و در پانزده صفر سال 609ق / ژوئیه سال 1212م واقع شد و نزد اسپانیایی ها به جنگ هضاب (کوه های) تولوزا (Tolosa) معروف است و در منابع اسلامی به جنگ العقاب معروف است؛ زیرا کنار قلعه العقاب که از امویان بود، رخ داد. ذهبی در العبر گوید: علت شکست مسلمانان در این جنگ این بود که موحدون بربر هیچ سلاحی از نیام برنکشیدند و چون از تأخیر جیره و حقوق خود خشمناک بودند به شکست تن دادند.

درگذشتگان

ابن خروف (ابوالحسن)؛

جراوی.

ابن خروف (ابوالحسن)

ابوالحسن، علی بن محمد بن علی بن محمد حضرمی، اهل اشبیلیه و اصل او از حضرموت بود. در ادبیات عرب امام و فردی محقق و مدقق بود. در کشورهای مختلف به آموزش نحو پرداخت. مدتی در حلب اقامت گزید و به اندلس بازگشت و در 85 سالگی در اشبیلیه درگذشت و بعضی از منابع، وفات او را در سال 610ق می دانند. از تألیفات اوست: شرح کتاب سیبویه، شرح الجمل للزجاجی و کتابی در فرایض (میراث). 2

جراوی

ابوالعباس، احمدبن عبدالسلام جراوی (منسوب به قبیله جراوه بربری) اصل او از تادله نزدیکی شهر فاس بود. مقیم مراکش شد و بارها به اندلس سفر کرد و با موحدون از اول حکومتشان ارتباط پیدا کرد و این رابطه استمرار یافت. وی در اشبیلیه، در سنین پیری درگذشت. شاعری نامور بود و بسیار تکبر داشت و به دیگر شاعران حسد می ورزید. هیچ شاعری را برتر از خود نمی دانست و عاشق هجو بود، حتی قوم و قبیله خود را هجو کرد. از تألیفات او صفوه الادب و نخبة کلام العرب است که آن را مشابه حماسه ابی تمّام پی ریخته است. ابیات ذیل از اشعار او در مدح است، منصور موحدی زمانی که در سال
591ق از اندلس گذشت و در جنگ الارک بر اسپانیایی ها پیروز شد:

«این پیروزی ای بود که وصف آن نظم و نثر را به زانو درآورد و به همه مسلمانان بشارت داد. در دنیا به سرزمین های بلند پا نهاد و شهرت او به سرزمین های پست رسید پس [این سرزمین ها] به واسطه او در زیبایی برتری یافت و بوی خوش پیدا کرد. آلفونسو پیروان خود را به هلاکت افکند و از روی نادانی آنان را به شکست بزرگ کشاند. او فکر می کرد جای جای اندلس از آن اوست و هر وقت تیر بیندازد به هدف خواهد زد. ولی روز چهارشنبه آرزوهای او را به فراموشی سپرد و دیگر به وجبی از مملکت خود امید ندارد».

وی مردم فاس را که قوم خودش بودند، چنین هجو می کند:

«پستی و دنائت آواره و مطرود در دنیا به راه افتاد و شرق و غرب سرزمین خدا را گشت. وقتی به فاس رسید، مردم آن از او استقبال کردند و به او گفتند: خوش آمدی، خوش آمدی، خوش آمدی». 3

پی نوشت ها:

[1] شنبه اول محرم 609ق / 2 ژوئن 1212م؛ سه شنبه 7 شعبان 609ق / اول ژانویه 1213م.

[2] وفیات الاعیان، ج3، ص325؛ فوات الوفیات، ج2، ص160؛ الاعلام، ج5، ص151.

[3] فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص589؛ الاعلام، ج1، ص145.

610 ق / 1213 ـ 1214م1

رویدادها

دولت موحدون: درگذشت محمد ناصربن ابویوسف یعقوب منصور پس از هفت ماه از شکست در جنگ العقاب و جانشینی پسرش ابویعقوب یوسف (ثانی) و ملقب شدن به مستنصر.

بلایای طبیعی: وبا سراسر مغرب و اندلس را گرفت.

درگذشتگان

ابن غطرس؛

ابن هبل؛

ظهیرالدین بن عسکر؛

عین الشمس اصفهانی؛

مطرزی نحوی؛

ناصر موحدی.

ابن غطرس

ابوعبداللّه، محمدبن عبداللّه بن علی بن مفرج انصاری اندلسی بلنسی، ابن غطرس. در زمان خود در نسخه پردازی قرآن و نقطه گذاری آن سرآمد و یگانه بود و گویند هزار قرآن نوشت که پادشاهان و بزرگان برای تهیه آن رقابت می کردند. وی در این حرفه جانشین پدر و