غنیمت بشمار و راه را بر ملامتگری که درباره او چون و چرا می کند، ببند. که عمر همچون جام باده است که در آغاز خوشایند است و بسا در آخر به تلخی می زند».

نیز در غزل گفته است:

«جانم به قربانش چه جانب ما نگه دارد یا ندارد، قلب مرا تسخیر کرده است، من چه می توانم بکنم. هر که جفای محبوب را همچون آب دهانی نچشید، او مدعی است و از عشق بی خبر. ای چهره زیبا ! صبر جمیل را دریاب که از هم فرو پاشید و از میان رفت. آیا در دل تو هیچ ترحم بر عاشق شیدایی که سینه ای پر از درد دارد، وجود دارد ؟ آیا راهی هست که من عشق خود را برملا کنم یا درد و رنجم را بازگو کنم ؟».

نیز گوید:

«ای ماه تابان، امان ده ! که در چشمان تو شمشیرهای آخته ای است. هر روز که بگذرد چهره تو زیباتر می شود؛ ولی من آب می شوم و از بین می روم. بیماری به جسم من راه نداشت؛ ولی کرشمه معشوق او را رهنمون گشت. با چشمان [تنگ] تُرکِ خود از من روی گرداند؛ راست گفته اند چشم تنگ علامت بخل است. وقتی زلفانش روی صورتش می افتد، گویی آبی است که نم نم باران روی آن موج می زند».

در رثا شعر معروفی دارد:

«مردم برابر به مرگ مانند اسب های مسابقه اند که هر کدام پیشی گیرند اصیل و نجیب اند. خداوند بندگانِ شایسته خود را به خانه خود دعوت می کند. مرگ صرّافی است که در دستانش گوهرهای بسیاری است و او سره را از ناسره جدا می کند».

ابیات ذیل از غزلیات جالب اوست:

«هان ! سوگند به دهان سپید پاکیزه ات و لب های خرمایی لذیذت. که با فراق خود جسم مرا نزار کردی و پس از سیرابی، اکنون تشنه وصال توام. تا کی می توانم این نیازم را مخفی بدارم، درحالی که اشک های من رازهای مگو را افشا می کنند. چقدر به یک آدم سهل انگار از عشق آتشینم شکوه کنم ؟ وای بر آدم غمگین از دست آدم آسوده خاطر. با من معاشقه می کند و ابرو درهم می کشدک ابروانی که همانند تیرهای تیزاند. و با آب دهانش صف ها را درهم می شکند. آیا بوی خوش مشک پنهان می ماند ؟ نوک مژگانش از گونه هایش حفاظت می کند؛ همانند خار که مانع چیدن گل می شود. وقتی من می خواهم با چشم هایم گل روی او را بچینم، می گوید از مرتع آلوده و مسموم برحذر باش». 3

شریشی

ابوالعباس، احمدبن عبدالمؤمن بن موسی قیسی شریشی، منسوب به
شریش اندلس. حافظ حدیث و عالم به ادبیات عرب بود. از تألیفات اوست: اختصار نوادر ابی علی القالی، شرح مقامات الحریری، رسائل فی العروض، مجموعة من قصائدالعرب المشهوره، شرح کتاب الایضاح لأبی علی الفارسی و شرح کتاب الجمل للزجاجی.

از مصر و شام دیدار و به شریش هجرت نمود و در 62 سالگی در آنجا درگذشت. 4

نجیب سمرقندی

ابوحامد، محمدبن علی بن عمر نجیب الدین سمرقندی، پزشک و عالم به حرفه پزشکی بود. زمانی که مغولان وارد هرات شدند، به شهادت رسید. از کتاب های اوست: النجیبیات در پزشکی، اصول ترکیب الادویه، الادویه المفرده، الاغذیة والاشربة للأصحاء و غایه الاغراض فی معالجه الامراض. 5

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم 619ق / 14 فوریه 1222م؛ یکشنبه 27 ذی القعده 619ق / اول ژانویه 1223م.

[2] وفیات الاعیان، ج1، ص180؛ تاریخ ابن اثیر، ج12، ص325؛ النجوم الزاهره، ج6، ص615 ـ 616؛ زبده الحلب، ج3، ص187.

[3] فوات الوفیات، ج2، ص143؛ شذرات الذهب، ج5، ص80؛ العبر، ج5، ص84؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج3، ص473؛ شوقی ضیف، ج6، ص271؛ الاعلام، ج5، ص152.

[4] الاعلام، ج1، ص158؛ نفح الطیب، ج1، ص382.

[5] الاعلام، ج7، ص169؛ طبقات الاطباء، ص472.

620 ق / 1223 ـ 1224م1

رویدادها

دعوت به جنگ صلیبی ششم: پس از شکست جنگ صلیبی پنجم، پاپ هونوریوس سوم از فردریک دوم، پادشاه آلمان، دعوت کرد تا جنگ صلیبی ششم را سامان دهد و برای اینکه این حمله برای فردریک واقعا ضرورت داشته باشد، به پیشنهاد پاپ، با یولندا، دختر ژان، برینی از همسرش ماریا دختر هانری شامپانی که وارث پادشاهی بیت المقدس بود، ازدواج کرد.

دولت موحدون مغرب: درگذشت ابویوسف یعقوب بن یوسف ثانی المستنصر و جانشینی ابومحمد عبدالواحدبن یوسف بن عبدالمؤمن بن علی.

مغولان: بازگشت چنگیزخان به سرزمین خود: پس از آنکه مغولان در سال 618ق غزنه را تصرف کردند و چیرگی خود را بر حکومت خوارزمشاهیان کامل نمودند، چنگیزخان که خبر شورش در شمال چین و تبّت به او رسیده بود، تصمیم به بازگشت به سرزمین خود