دیگر منابع: تنقیح المقال 2 / 348 معالم العلماء 85 معجم رجال الحدیث 13 / 58 نقد الرجال 256 رجال ابن داود 490 مستدرکات علم رجال الحدیث 6/116 مجمع الرجال 4/267 قاموس الرجال 7/225.

عمرو ـ خارکی (زنده در قرن دوم هجری)

عمرو اعور خارکی.

مردی مملوک1 از خارک،2 جزیره ای در وسط خلیج فارس3 و به خاندان از دو شهر بصره نیز منسوب بود. او در عصر حکومت مأمون حاکم عباسی (198 ـ 218هـ ) و مخلخل وراق می زیست و از شاعران به شمار می آمد. ترجمه نویسان او را شاعری کم حیا و گستاخ و پررو توصیف نموده و اشعارش را زشت شمرده اند.4 دیوان شعری با پنجاه ورقه5 اثر اوست. تاریخ درگذشت وی معلوم نشد، لکن با توجه به معاصر بودن او با مأمون6 (م 218هـ )7 می توان او را از شاعران نیمه دوم قرن دوم و نیمه اول قرن سوم به شمار آورد.

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 10/14431.
[2] ــ معجم الشعراء 33.
[3] ــ معجم البلدان 2/337.
[4] ــ معجم الشعراء 33.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 188.
[6] ــ معجم البلدان 2/337.
[7] ــ تاریخ الخلفاء 268.*

عمرو ـ خزاز (قرن سوم هجری)

ابوعلی عمرو بن عثمان خزاز ثقفی ازدی.

در منابع، چند تن با نام عمرو بن عثمان با القاب مختلف هم چون ثقفی، خزاز، أزدی، کندی، رازی و جهنی وجود دارد که در اتحاد یا تعدد ثقفی، خزّاز و أزدی اختلاف است. نجاشی (م450هـ ) و به تبع او منابع بعدی، ثقفی و خزاز را یک تن شمرده و بنابر قولی، أزدی را نیز لقب ثقفی دانسته اند. از میان رجال شناسان معاصر شیعه نیز برخی هر سه را لقب یک فرد دانسته اند. با همه اینها برخی دیگر معتقدند عمرو بن عثمان ثقفی که در منابع سنی هم وجود دارد، از راویان اهل سنت بوده و با خزاز أزدی شیعه، متفاوت است. گفتنی است که فرد موجود در کتاب های اهل سنت، عمرو بن عثمان بن ابی صفوان سعید ثقفی است که راوی سفیان ثوری (م161هـ) می باشد و بعید است با ثقفی موجود در منابع شیعه که راوی سعید بن شرحبیل کندی (م212هـ) بوده و محمد بن حسین بن ابی الخطاب زیات (م262هـ) راوی اوست، یکی باشد، به ویژه آن که عمرو بن عثمان، استاد محمد بن حسین زیات، یک بار با لقب ثقفی و بار دیگر با لقب خزاز آمده و این مؤید اتحاد این دو است. هم چنین به قرینه این که گاهی با یک واسطه و گاهی با دو واسطه از امام صادق(علیه السلام)روایت می کند، نمی تواند با ثقفی سنی یک نفر باشد. هم چنین به خاطر اشتراک در اساتید و شاگردان به نظر می رسد لقب های ثقفی، خزّاز و هم چنین کندی از آنِ یک نفر باشد. به هر روی، عمرو بن عثمان خزّاز از محدثان موثق شیعه بوده که احادیث و منقولاتش صحیح و بی عیب، توصیف شده است. وی از راویان امام رضا و امام جواد(علیهما السلام) است که علاوه بر آن دو بزرگوار از گروهی از دانشمندان و محدثان شیعه روایت دارد. برخی از اساتید روایی ابوعلی خزّاز عبارت اند از: نصر بن مزاحم منقری (م 212هـ)، حسن بن محبوب سرّاد (م224هـ )، ابوجمیله مفضل بن صالح نخاس، حنان بن سدیر، محمد بن سالم کندی و محمد بن عذافر صیرفی. شمار زیادی از راویان شیعه از شاگردان خزاز بوده اند. فضل بن شاذان (م 260)، احمد برقی (م 280)، حسین بن سعید اهوازی، حسن بن موسی خَشّاب، ابراهیم بن هاشم قمی و سهل بن زیاد آدمی از آن جمله اند. برای عمرو بن عثمان دو اثر شمرده اند: یکی کتابی نیکو در فقه با عنوان الجامع فی الحلال و الحرام است که روایت گر آن علی بن حسن بن فضال است و دیگری که راوی آن احمد برقی بوده النوادر نام دارد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/132 خلاصة الاقوال 214 رجال ابن داود 145 شرح اصول الکافی 4/77.
[2] ــ رجال النجاشی 2/132 رجال ابن داود 145.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 13/117 و 118.
[4] ــ قاموس الرجال 8/123 و 124.
[5] ــ الضعفاء الکبیر 3/288 لسان المیزان 4/371.
[6] ــ الخصال 113 کمال الدین 72.
[7] ــ الخصال 113 و 505.
[8] ــ کمال الدین 72 الکافی 3/143 و 342.
[9] ــ الخصال 113 الاستبصار 1/275 و 276 الاختصاص 302 فضل الکوفة و مساجدها 28 المحاسن 1/56.
[10] ــ رجال النجاشی 2/132.
[11] ــ کامل الزیارات 528.
[12] ــ من لایحضره الفقیه 3/403.
[13] ــ علل الشرائع 1/83.
[14] ــ بصائر الدرجات الکبری 121 و 377.
[15] ــ الکافی 2/341 و 376 و 4/169.
[16] ــ الغیبه (طوسی) 190.
[17] ــ الفهرست (طوسی) شماره 489.
[18] ــ بصائر الدرجات 53، 78 و 80.
[19] ــ الکافی 1/10.
[20] ــ رجال النجاشی 2/132 و 133.

دیگر منابع: معالم العلماء 88 الوجیزه 77 هدایة المحدثین 220 جامع الرواة 1/624 ـ 626 منتهی المقال 5/114 مجمع الرجال 4/289 تنقیح المقال 2/335 موسوعة طبقات الفقهاء 3/418.