از آن به فارس بازگشت و در آنجا مسئولیت رسیدگی به مظالم فارس به او واگذار گردید.11

سیبویه از آموخته های خود اثری بالغ بر هزار برگ به نام12 الکتاب فی النحو13 پدید آورد که در نوع خود بی نظیر بود. جاحظ درباره کتاب وی گفته که کتابی در نحو به مانند کتاب سیبویه نوشته نشده و دانشمندان دیگر این فن همگی ریزه خوار اویند.14 آقابزرگ تهرانی کتاب دیگری به نام کتاب حوش به وی نسبت داده است.15 تاریخ و مکان وفاتش به اختلاف بین سال های 160 تا 194هـ نقل شده،16 ولی ذهبی سال 180هـ را اصحّ و اشهر دانسته است.17 مکان هایی که برای وفات سیبویه نقل شده، عبارت اند از: بصره شیراز18 ساوه و بیضاء شیراز.19 در برخی منابع فارسی آمده که سیبویه در محلّه سنگ سیاه شیراز مدفون شده و هم اکنون نیز آن محل به این نام شهرت دارد.20

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 9/53.
[2] ــ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 2/134.
[3] ــ نزهة الالباء 61.
[4] ــ الاعلام 5/81.
[5] ــ معجم الادباء 16/115.
[6] ــ المنتظم 9/54 تاریخ بغداد 12/195.
[7] ــ وفیات الاعیان 3/363.
[8] ــ تاریخ الاسلام 11/156.
[9] ــ الفهرست (الندیم) 57.
[10] ــ نزهة الالباء 64.
[11] ــ معجم الادباء 16/118.
[12] ــ بغیة الوعاة 2/229.
[13] ــ الذریعه 14/32.
[14] ــ وفیات الاعیان 3/463.
[15] ــ الذریعه 14/32.
[16] ــ تاریخ بغداد 12/198 سیر اعلام النبلاء 8/352 ریحانة الادب 3/109.
[17] ــ تاریخ الاسلام 11/156.
[18] ــ تاریخ بغداد 12/198.
[19] ــ بغیة الوعاة 2/229.
[20] ــ ریحانة الادب 3/109.*

دیگر منابع: الشعر و الشعراء 1/49 و 47 الاکمال 4/419 روضات الجنات 5/319 هدیة العارفین 1/802 لغت نامه دهخدا 8/12235 معجم المؤلفین 8/10.

عمرو ـ شرعبی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

عمرو بن ابی نصر انماطی سکونی شرعبی کوفی.

از بردگان سکّون و سپس یزید بن فرات بود.1 عمرو را به سبب انتساب به مکانی از سرزمین های تغلب یا منج یا قلعه ای در یمن یا انتساب به بنی شرعب، تیره ای از حمیر یا به جهت سروکار داشتن با نوعی پارچه برد به نام شرعب، شرعبی خوانده اند.2 او جد خاندان معروف بزنطی و احمد بزنطی از علمای شیعه است.3 وی فردی موثق4 و از یاران و راویان امام صادق(علیه السلام)بود.5 حکم بن مسکین، حسین بن عثمان، صفوان بن یحیی و عبدالله بن سنان از شاگردان او هستند.6 شرعبی دارای کتاب الحدیث است7 که عبدالله بن جبله و ابن نهیک آن را گزارش کرده اند.8

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/137.
[2] ــ تنقیح المقال 2/325.
[3] ــ قاموس الرجال 7/124.
[4] ــ رجال النجاشی 2/157.
[5] ــ رجال البرقی 35 رجال الطوسی 248 خلاصة الاقوال 121.
[6] ــ جامع الرواة 1/617.
[7] ــ الذریعه 6/352.
[8] ــ الفهرست (طوسی) 111 نقد الرجال 249.*

دیگر منابع: منهج المقال 245 مجمع الرجال 4/276 معجم رجال الحدیث 13/75 مستدرکات علم رجال الحدیث 6/24 رجال ابن داود 256.

عمرو ـ شیبانی (م 232هـ )

عمرو بن اسحاق بن مرار شیبانی.

از طبقه سوم لغویین کوفه محسوب می شد.1 او از پدرش که داناترین افراد به لغت عرب و ساکن بغداد بود، دانش فرا گرفت و در زمان حیات پدر بارها مطالبی را که از او گرفته بود، به مردم آموزش داد.2 افرادی چون حزنبل از وی روایت کرده اند و در نهایت به سال 231 یا 232هـ درگذشت.3 کتاب های الخیل، غریب المصنف، اللغات، النوادر و غریب الحدیث از آثار اوست.4

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 2/228.
[2] ــ تاریخ بغداد 6/329 و 332.
[3] ــ معجم الادباء 16/74.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 75.*

دیگر منابع: خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ایضاح المکنون 2/294 لغت نامه دهخدا 2/1897 تاریخ التراث العربی 2/1/141 دائره المعارف الشیعیة العامه 13/481 المنتظم 10/219 تاریخ الاسلام 14/55.

عمرو ـ صولی (م 217هـ )

ابوالفضل عمرو بن مسعدة بن سعد صولی.

از موالی خالد قسری و از نزدیکان مأمون (خلافت 198 ـ 218هـ ) و روایتگر او می باشد. مأمون مسئولیت های مهمی به وی واگذار می کرد و آن چنان در دربار وی مقام و مرتبه داشت که برخی از شعرا او را به عنوان وزیر خلیفه شمرده اند.1 او شاعری فصیح و نویسنده ای توانا2 و از نویسندگان مهم مأمون به حساب می آمد. پیش از آن کاتب خالد برمکی و سپس ابوایوب، وزیر منصور (خلافت 136 ـ 158هـ ) بود. فضل بن سهل او را به عنوان بلیغ ترین افراد معرفی می کند. پدرش